?????? ?? ?? ?? ????? ?????? ?? ????? ??????

آشنایی با وا حد آموزش بهداشت در مراکز بهداشت

آموزش سلامت آن بخش از مراقبت های بهداشتی است که برتاثیر عوامل رفتاری بر سلامت تکیه نموده و با مردمی آغاز می شود که سالم بوده و علاقمند به توسعه معیارهای سلامت فردی و اجتماعی هستند و به آنها در گسترش شیوه زندگی موثر در حفظ و ارتقای سلامت کمک می کند.

آموزش سلامت ترکیبی از تجارب یادگیری تسهیل کننده اتخاذ داوطلبانه رفتار سالم است که منجر به تامین ، حفظ و ارتقای سلامت شده و ترکیبی از حمایت های آموزشی ، ساختاری ،اقتصادی و محیطی برای تعالی رفتار سالم است .

آموزش سلامت هرچند وظیفه ای ایست برای تمام مراقبین سلامت اما خود علمی است که ریشه در مجموعه ای از علوم تربیتی ، رفتاری، روان شناسی ، مردم شناسی ، جامعه شناسی ، ارتباطات ، اطلاعات پزشکی و بهداشتی داشته و متناسب با توسعه این علوم و گذر دوران توسعه می یابد. آموزش سلامت هرچند وظیفه ای است برای تمام مراقبین سلامت اما بدون اتکای به شواهد و رعایت استانداردهای آموزش سلامت ، نمی توان به تاثیر آن امیدی داشت .

تاریخچه آموزش سلامت :

فعالیت های منظم مبتنی بر طرح ریزی در آموزش سلامت در سطح بین المللی پس از تاسیس سازمان جهانی بهداشت در سال 1948 آغاز شد که ایران نیز از کشورهای موسس آن بود .

در ایران مدتها پس از تاسیس وزارت بهداری (سال 1320) عملا فعالیت های آموزش سلامت در سطح محدودی از سال 1330 به بعد آغاز شد که در ابتدا فعالیت های آن متوجه مسایل ریشه کنی مالاریا گردید و بتدریج در طی سالهای بعد فعالیت هایی نظیر بهسازی محیط ، تالیف مواد درسی و مطالب خواندنی و تهیه پوستر و بولتن را بر عهده گرفت. در سال 1340 به بعد واحد آموزش سلامت وزارت بهداری تجهیز شد و به حالت فعالتری درآمد . بلاخره در سال 1351 اداره آموزش سلامت (بهداشت ) به دفتر آموزش سلامت (بهداشت) تبدیل شده و عهده دار انجام رسالت های مربوط به آموزش سلامت در سطح کشور گردیده است.

در مراحل اولیه ارتقاء بهداشت عمومی ، سالم سازی محیط و مبارزه با بیماریهای واگیر از اهداف اصلی آموزش سلامت بوده که آن هم توسط سازمانهایی که با بیماریهای سل مبارزه می کردند معمول گردید . همگام با تحولات علمی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جهان به تدریج فلسفه ، اهداف و روشهای سلامت نیز دستخوش دگرگونیهای زیادتری گردید .

تعاریف و اهداف آموزش سلامت :

سازمان بهداشت جهانی (who) اهداف و تعاریف زیر را برای آموزش سلامت بیان کرده است :

- ترغیب مردم برای شرکت فعالانه در اقدامات بهداشتی به طور انفرادی و دسته جمعی به منظور حفظ سلامت فرد

- تجهیز افراد به دانشها و مهارت های لازم و نفوذ در گرایشهای آنان به نحوی که بتوانند مسایل بهداشتی خویش را حل نمایند .

- فراهم آوردن شرایط لازم جهت رشد خدمات بهداشتی

- آماده کردن و تشویق مردم برای قبول و نگاه داری عادات بهداشتی

- آگاه نمودن مردم درباره خدمات طبی و بهداشتی کشور

- کمک به مردم در راه نایل شدن به سلامت توسط اقدامات و فعالیت های خود آنان به نحویکه بتوانند آمادگی قبول مسئولیت تندرستی خود و اجتماعی که در آن زندگی می کنند را داشته باشند.

شرح وظایف آموزش دهندگان سلامت :

l مسئولیت های آموزشی Education Resposiblities

l مسئولیت های ارتباطی Communicational Responsibilities

l مسئولیت های اطلاعاتی Informational Responsibilities

مسئولیت های آموزشی شامل :

- ارزیابی نیازهای فردی و اجتماعی برای آموزش سلامت

- برنامه ریزی موثر برنامه های آموزش سلامت

- اجرای برنامه های آموزش سلامت

- مدیریت برنامه های آموزش سلامت

- ارزشیابی تاثیر برنامه های آموزش سلامت

ارزیابی نیازهای فردی و اجتماعی برای آموزش سلامت شامل :

n جمع آوری داده های مرتبط با سلامت در مورد محیط های اجتماعی و فرهنگی

n شناسایی عوامل رفتارهای تقویت کننده یا مانع شونده سلامت

n تشریح نیازهای آموزش سلامت بر اساس داده ها

n تحلیل عوامل موثر بر یادگیری افراد ، گروهها و مخاطبین

برای برنامه ریزی موثر برنامه های آموزش سلامت باید مراحل زیر انجام شود :

n جلب حمایت همه جانبه نهادهای مختلف جامعه و افراد کلیدی

n رعایت چارچوب و توالی منطقی طراحی برنامه های آموزش سلامت

n تنظیم اهداف مناسب و قابل اندازه گیری برنامه

n طراحی برنامه های اموزشی منطبق با اهداف اختصاصی برنامه

n ترویج برنامه های آموزش سلامت با استفاده از تئوری های بازاریابی اجتماعی

اجرای برنامه های آموزش سلامت شامل :

o انتخاب مهارت های موردنظر در اجرای برنامه های آموزش سلامت

o انتخاب بهترین روش ها ورسانه های مناسب با توجه به شرایط آموزش گیرندگان

o پایش فرایندهای آموزشی

o ارزشیابی کارآیی انواع روش ها و فنون قابل استفاده در برنامه های طراحی شده

مدیریت برنامه های آموزش سلامت نیازمند توجه به موارد زیراست :

l مدیریت بودجه و منابع مالی

l مدیریت منابع انسانی

l رهبری سازمانی

ارزشیابی برنامه های آموزش سلامت شامل :

¡ شناسایی روشهای ارزشیابی برنامه های آموزش سلامت

¡ اجرای طرح های ارزشیابی برنامه

¡ تفسیر نتایج ارزشیابی برنامه

¡ نتیجه گیری از آموخته های حاصل از ارزشیابی برای بهبود برنامه ریزی های بعدی

مسئولیت های ارتباطی شامل :

- هماهنگی در تامین خدمات آموزش سلامت

- مرتبط ساختن نیازها ، دغدغه ها و منابع آموزش سلامت با چالش های سلامت

- ارتقای حرفه آموزش سلامت

تهیه طرح هماهنگی تامین خدمات آموزش سلامت ، نیازمند انجام مراحل زیر است :

الف ) تعیین زمینه های مشترک بین خدمات آموزش سلامت با سایر بخش های توسعه

ب ) تسهیل همکاری بین افراد و کارکنان در سطوح مختلف

پ ) هماهنگی درون بخشی

ت ) تنظیم شیوه های کاربردی همکاری بین بخشی

مرتبط ساختن نیاز ها ، دغدغه ها و منابع آموزش سلامت با چالش های سلامت موجب توسعه فرصت های مشارکت درون و بین بخشی آموزش سلامت در مداخلات سلامت خواهد شد . این کار نیازمند انجام مراحل زیر است :

الف ) تفسیر مفاهیم ، مقاصد و تئوری های آموزش سلامت

ب ) حمایت از برنامه ریزی متکی بر داده های نیازسنجی برای آموزش سلامت

پ ) انتخاب تکنیک ها و روش های برقراری ارتباط برای ارایه اطلاعات بهداشتی

ت ) تقویت ارتباط بین ارایه دهندگان مراقبت بهداشتی

مسئولیت های اطلاعاتی شامل :

- انجام وظیفه کارشناس آموزش سلامت به عنوان فردی کلیدی و مرجع در زمینه اطلاعات آموزش سلامت

- استفاده از اصول و روشهای مناسب تحقیق در آموزش سلامت

کارشناس آموزش سلامت باید به عنوان فرد کلیدی و مرجع در زمینه اطلاعات آموزش سلامت ، ایفای نقش نماید . به همین منظور توجه به موارد زیر ضروری است :

الف ) استفاده از سیستم های بازیابی اطلاعات بهداشتی رایانه ای

ب ) تحلیل روابط مشاوره ای موثر

پ ) تفسیر تقاضاهای اطلاعات بهداشتی

ت ) انتخاب موارد آموزشی اثر بخش و مرجع برای انتشار