مواد ضد عفونی کننده (آنتی سپتیک)

آنتی سپتیک ها مواد ضد میکروبی می بـاشنـد که بمنظور کاهش احتمال عفونت، کـشتن و یا بازداری از رشد عوامل بیماری زا بـــر روی سطح پوست و یا بافت زنده اعمال می شـوند. آنـتـی سپــــتیک ها را بـــــایستی از مــــواد گندزدا (disinfectents) افـــتراق داد کـــه به منـــظور نابودی میکرو ارگانیسم هـا بــر روی اجسام غیر زنده مورد استفاده قرار میگیرند. آنتی سپتیک های متداول به قرار زیر میباشند:


1- الکل ها (alcohols): الکل های متداول عبارتند از اتانول (ETHANOL) شصت تا نود درصد، پروپانول (1-PROPANOL) شصت تا هفتاد درصد و ایزوپروپانول (ISOPROPANOL).

2- کلرهگزیدین گلوکونات (CHLORHEXIDINE GLUCONATE): بصورت منفرد در غلظت های 0.5 تا 4 درصد و در غلظت کمتر در ترکیب با الکل مورد استفاده قرار میگیرد. به عنوان ضد عفونی کننده پوست و زخم ها و همچنین درمان التهاب لثه در دهانشویه ها استفاده میشود.

3- ید (IODINE): ید در 3 شکل مورد استفاده قرار میگیرد:

- تنتور ید (TINCTURE OF IODINE): ترکیب ید و الکل است. از 2 تا 5 درصد ید و الکل اتانول تشکیل یافته است. در ضد عفونی زخمها، و گندزدایی آب آشامیدنی مصرف می گردد. اما امروزه استفاده از آن بمنظور ضد عفونی زخمهای سطحی و کوچک توصیه نمیگردد، چراکه باعث شکل گیری جای زخم (SCAR) گردیده و زمان ترمیم و التیام را افزایش میدهد.

- محلول ید دار لوگول (LUGOL`S IODINE)(IKI): از پـنج درصــد یــد، و یدید پتاسیم (POTASSIUM IODIDE) و آب مقطر تشکیل یافته است.

- پوویدون آیوداین (POVIDONE IODINE) یا همان بتادین(BETADINE): یک یدوفور است که اثرات تحریک کنندگی ید در آن کاهش یافته است. یدوفور (IODOPHOR) ماده ای است متشکل از ید و یک عامل حل کننده نظیر پوویدون و یا سورفکتانت که وقتی بصورت محلول است ید آزاد میکند. گزینه بهتری برای ضدعفونی سطح پوست و زخمها است، چراکه بر روی روند التیام اثر منفی بر جای نگذاشته و با در اختیار داشتن ید فعال کافی اثری پایدارتر دارد. مزیت آنتی سپتیک های حاوی ید، طیف گسترده فعالیت ضد میکروبی (کشتن غالب پاتوژن ها حتی اسپورها) میباشد.

4- بوریک اسید (BORIC ACID)(BORACIC ACID): در درمان عفونت قارچی مهبل، تبخال و آکنه کاربرد داشته و همچنین در محلولهای شستشوی چشمی و پمادهای ضد سوختگی موجود میباشد. از بوریک اسید به عنوان حشره کش نیز استفاده میشود.

5- هیدروژن پروکساید (HYDROGEN PEROXIDE): بصورت محلول 6 درصد در ضد عفونی وبوزدایی زخم ها بکار میرود. محلول 1 تا 2 درصد آن نیز به عنوان کمک های اولیه در منزل برای ضدعفونی زخمها و خراشیدگی ها مصرف میشود. اما استفاده از آن توصیه نمیگردد، چراکه یک ماده اکسید کننده قوی بوده و علاوه بر افزایش زمان بهبودی، باعث تشکیل جای زخم (SCAR) میگردد. شستشو با آب و صابون و یا محلول آب و نمک رقیق گزینه بهتری است.

6- ترکیبات فنول (PHENOL): ترکیبات فنول خاصیت میکروب کشی دارند. در دهانشویه ها و ضد عفونی خراشیدگی ها و گزش ها مورد استفاده قرار میگیرند.

- تری کلروفنول TRICHLOROPHENOL یا TCP

- هگزاکلروفن(HEXACHLOROPHENE): یک باکتری کش و قارچ کش است.

- تریکلوسان(TRICLOSAN): در صابون های آنتی باکتریال، دئودرانت ها، خمیر دندانها، دهانشویه ها و اسکرا بها موجود میباشد.

7- ترکیبات آمونیوم چهار ظرفیتی QUATERNARY AMMONIUM COMPOUNDS)(QUATS): شامل مواد زیر میباشد:

- بنزالکونیوم کلراید (BENZALKONIUM CHLORIDE)(BAC): یک ماده ضد عفونی کننده و اسپرم کش است.

- ستیل تری متیل آمونیوم کلراید(CETYL TRIMETHYLAMMONIUM CHLORIDE)(CTMB)

- ستیل پریدینیوم کلراید(CETYLPRIDINIUM CHLORIDE)(CPC)

- بنزتونیوم کلراید(BENZETHONIUM CHLORIDE)(BZT)

- ستریمید(CETRIMIDE)

نکته: فعالیت ضد میکروبی ترکیبات فوق توسط صابون غیر فعال میگردد.

8- (OCTENIDINE DIHYDROCHLORIDE): عملکردی مشابه (QUATS) دارند اما با طیف فعالیت گسترده تر.

9-سدیم کلراید (نمک طعام)(SODIUM CHLORIDE): به عنوان شوینده و ضد عفونی کننده عمومی استفاده میشود.

10-مرکورکروم (MERCURCHROME)(MERBROMINE): به خاطر محتوای جیوه دیگر از آن استفاده نمیگردد.

نکاتی چند در رابط با استفاده از آنتی سپتیک ها:

1-نباید بیش از یک هفته از آنها استفاده کرد.

2-در درمان آفتاب سوختگی و یا در صورت وجود عفونت در پوست نباید از آنها استفاده کرد.(آنتی سپتیک بیشتر نقش پیشگیرنده دارد و در صورت وجود عفونت بایستی از آنتی بیوتیک ها استفاده گردد)

3-زخمهای وسیع، بریدگیهای عمیق و سوختگی های شدید بایستی توسط پزشک درمان گردند.


نحوه تمیز کردن و ضدعفونی کردن زخم ها و خراشیدگی های جزئی:

1-ابتدا منتظر بمانید تا خونریزی متوقف گردد. معمولاً خونریزی بعد از چند دقیقه متوقف میشود، اما اگر چنین نشد با اعمال فشار دایمی بر روی موضع به مدت 20 دقیقه، خونریزی را متوقف سازید. چنانچه پس از این مدت خونریزی قطع نشد به پزشک مراجعه کنید.

2-موضع را زیر جریان آب خنک بگیرید. سپس موضع را با آب و صابون شستشو دهید. از آنجایی که صابون باعث تحریک زخم میشود، بیشتر به تمیز کردن اطراف زخم بپردازید.

3- چنانچه ذرات ریز خارجی در زخم وجود داشت بوسیله یک موچین که قبلاً توسط الکل تمیز شده، آنها را خارج کنید.

4-نیازی به استفاده از بتادین نیست. اما اگر مایل بودید از بتادین استفاده کنید، آن را بیشتر در اطراف زخم بکار برید تا در مرکز زخم.

5-یک کرم آنتی بیوتیک بر روی موضع بمالید. کرم آنتی بیوتیک از عفونت جلوگیری کرده و زخم را مرطوب نگه میدارد.

6-پوشاندن زخم توسط چسب زخم و یا بانداژ زخم را تمیز و به دور از باکتریها نگه میدارند. اما وقتی زخم به اندازه کافی التیام یافت که احتمال عفونت در آن کاهش پیدا کرد، زخم را به شکل باز و بدون پوشش مراقبت کنید، چراکه در معرض هوا قرار گرفتن زخم موجب تسریع روند ترمیم آن میشود.

7-در صورت مشاهده علایم عفونت به پزشک مراجعه کنید .علایم عفونت شامل قرمزی، گرمی، تورم و ترشحات از زخم میباشند.