اهمیت و نقش آموزش در سازما ن ها
در دنیای در حال تغییر کنونی ضرورت آموزش در سازمان ها و نهادها به دلایل فراوان پذیرفته شده است . تغییرات سریع و عمیق علمی سبب شده است که هر از چند گاهی مطالب و نظریه های جدیدی وارد میدان زندگی شود که برای ارائه حیات به ناچار باید علوم و معارف جدید را آموخت و برخی از نظریه های قدیمی را که کارآیی ندارند ، کنار گذاشت .
تغییرات فن آوری سبب دگرگونی در شبکه ها وروش های سازمان می شود و هر تغییری کسب دانش و مهارت های جدید را ضروری می سازد . میزان کمّی و کیفی این تغییرات آنقدر زیاد است که گاهی اوقات مدیران و کارکنان را دچار وحشت می کند و ممکن است احساس کنند که فرصت و توان سازگاری با این تغییرات را ندارند . با همه سختی ها و مشکلات باید پذیرفت که ادامه حیات سازمان تا حدود زیادی به دانش ،آگاهی و مهارت های گوناگون و جدید بستگی دارد .
هرچه دانش و مهارت های کارکنان با نیازهای جامعه و پیشرفت های علمی ، تغییرات فن آوری هماهنگی و انطباق بیشتری داشته باشد درجه اطمینان از موفقیت فرد و سازمان بالاتر می رود . گاهی اوقات ، رشد فردی ، داشتن انگیزه ، تخصص و پرهیز از ایستایی و رکود فرد عامل اساسی نوجویی و کسب دانش می شود . اساس بهسازی سازمانی که به نام های دیگری چون توسعه و بالندگی سازمانی نیز خوانده شده بهسازی نیروی انسانی است که به صورت های مختلف ( آموزش قبل از خدمت و ضمن خدمت ) در سازمان ها انجام می شود .
در مقاله حاضر کوششی نیز جهت روشن ساختن مفاهیم و ضرورت و اهمیت آموزش های ضمن خدمت و جایگاه آموزش در بین فعالیت های سازمان هاست و در این راستا رابطه آموزش ضمن خدمت با افزایش کیفیت و کارآیی کارکنان نیز مورد بحث قرار خواهد گرفت . هدف نظام آموزش و بهسازی در یک سازمان به عنوان یکی از کارکردهای مهم مدیریت منابع انسانی فراهم آوردن زمینه است ای که بر اساس آن توانایی های بالقوه افراد به فعل در آید و استعدادهای آنان شکوفا گردد . این هدف از طریق ایجاد فرصت های آموزشی جهت کارکنان تحقق می یابد . آموزش کارکنای فرایندی است که انطباق و سازگاری کارکنان را به محیط متحول سازمانی و مآلاً انطباق بهتر سازمان را با محیط بیرونی فراهم می آورد .
در نتیجه کارکنان آموزش دیده نسبت به کارکنان آموزش ندیده به تغییرات سازمانی و همچنین تغییرات جامعه آگاهانه تر واکنش نشان می دهند و از آن جا که حیات و ادامه زندگی سازمان تا حدود زیادی به دانش و مهارت کارکنان آن بستگی دارد ، افراد ماهرتر و آموزش دیده تر نقش مؤثرتری در کارآمدی و بهره وری سازمانی خواهند داشت . از طرف دیگر آموزش با افزایش میزان اطلاعات ، دانش ، مهارت ها و قابلیت های کارکنان ، آنان را برای ایفای وظایف و قبول مسئولیت های جدیدتر ، آماده تر و مجهزتر می کند . به طور کلی سازمانی که به رشد کمی و کیفی دانش و مهارت کارکنان خود می اندیشد و پیوسته فعالیت های آموزش در آن در جریان است افراد به طور مستمر توانایی های خود را افزایش می دهند و چگونه آموختن و به کار بستن را می آموزند . در چنین سازمانی ، ابتکار ، ابداع ، ارتقای آگاهی و دانش افزایی به نوعی رفتار همگانی مبدل می شود و توفیق در تحقق اهداف سازمانی امری قطعی است و هرگز سازمان دچار جمود فکری نخواهد شد .
بسیاری از صاحبنظران درباره اهمیت و نقش آموزش در جامعه اظهار نظر کرده اند که در این مختصر مجال پرداختن به همگی آنها مقدور نیست و فقط به برخی از آنها به عنوان نمونه اشاره می شود :
ـ پیتر دراکر عقیده دارد که علی رغم هزینه های سنگین تربیت نیروی کار ، آموزش همراه با اِعمال صحیح مدیریت در مدتی ک وتاه هر کشور عقب مانده ای را در زمره کشورهای پیشرفته و برخوردار از بهره وری بالا قرار می دهد .
ـ ساخارو یولوس بر این باور است که آموزش نه تنها یکی از حقوق اولیه و اصلی انسان است بلکه اصولاً رکن اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه نیز به حساب می آید .
ـ به نظر هاربیسون ، کشوری که قادر به توسعه مهارت و دانش مردم و بهره گیری از آن در رشد اقتصاد ملی نباشد در حل مشکل نیافتگی نیز ناتوان خواهد بود .
ـ فیتر جرالد ، رییس سابق کمپانی بریجستون ـ فایزستون بر این عقیده است کهاصلی ترین راه ارتقای بازده یک موسسه بالا بردن درک کارکنان آن در مورد برنامه ها و هدف های موسسه که خود از طریق آموزش مستمر و برقراری ارتباط گسترده و مداوم با کارکنان فراهم می شود .
برای نیل به بازده بالا مدیریت موسسه باید سخاوتمندانه ولی با برنامه ، در آموزش کارکنان خود سرمایه گذاری کند . به اعتقاد جرالد آموزش هرگز نباید به آموزش تخصصی کارکنان محدود شود بلکه باید ایجاد نوعی « فرهنگ کاری » جدید در کارکنان را مورد توجه قرار دهد .
دلیل عمده بازده بالای نیروی انسانی و شکوفایی اقتصادی کشورهایی چون ژاپن و آلمان در سال های بعد از جنگ جهانی دوم اهمیت دادن به آموزش به ویژه ، آموزش کارکنان است و در واقع رشد مهارت ها و قابلیت های کارگزاران و کارکنان مراکز تولیدی ـ صنعتی و خدماتی این کشورها بر اثر بهره گیری از فرصت های آموزشی میسر شده است .
شایان ذکر است اگر آموزش کارکنان را هزینه به حساب آوریم ، هنگام مواجه شدن سازمان با کمبود بودجه و مشکلات مالی ، بودجه آموزش جزو اولین بودجه هایی است که کاهش می یابد . اما اگر اصول و ارزش ها و نگرش های حاکم بر سازمان ، نیروی انسانی را مهم ترین سرمایه سازمان تلقی کند ، حتی در سخت ترین شرایط مالی هم ، اگر بودجه آموزش افزایش نیابد حداقل کاهش نخواهد یافت . مفهوم و فواید آموزش ضمن خدمت آموزش ضمن خدمت یا آموزش کارکنان عبارت است از کلیه کوشش ها و فعالیت هایی که در جهت ارتقاء سطح دانش و آگاهی ، مهارت های فنی و حرفه ای و هم چنین ایجاد رفتار مطلوب در کارکنان سازمان به عمل می آید تا آنها را به نحو احسن آماده انجام وظایف و مسئولیت های خود کند . ـ فواید آموزش ضمن خدمت را می توان فهرست وار به شرح زیر ارائه نمود :
1. تسهیل در راه رسیدن به اهداف سازمانی
2. بهبود کمی و کیفی محصولات یا خدمات ارائه شده توسط سازمان
3. ایجاد هماهنگی در نحوه انجام کارها در سازمان
4. تقلیل سطح حوادث و سوانح در محیط کار
5. تقویت روحیه پرسنل و ایجاد ثبات در سازمان
6. کاهش در نظارت های مستقیم و غیرمستقیم
7. کاهش میزان تمرد و نزاع و کشمکش ، غیبت ، تأخیر و سایر رفتارهای نابهنجار گروهی در محیط کار .
8. تقلیل میزان هزینه های عمومی در سازمان از قبیل هزینه های خدماتی ، قیمت تمام شده کالا ، کارگزینی و ...
9. افزایش میزان سوددهی و اثرات استفاده از سود حاصل شده جهت رفاه کارکنان
10. تقویت حس وفاداری و همبستگی کارکنان نسبت به سازمان
11. جلوگیری از تداخل مسوولیت ها و وظایف و کاهش دوباره کاری ها در سازمان
12. شکوفا کردن استعدادهای نهفته کارکنان
13. ایجاد حس انعطاف پذیری لازم در کارکنان
14. ایجاد زمینه رشد و موفقیت در امور شغلی
15. ایجاد زمینه موفقیت در امور اجتماعی ،انفرادی و خصوصی
و موارد دیگر ...
لازم به ذکر است آموزش کارکنان با تمام مزایایی که دارد ، گاهی مشکل ساز می شود و آن زمانی است که افراد برای طی دوره ها انگیزه کافی ندارند و صرفاً برای رفع مسئولیت یا کسب گواهینامه های مربوط یا مزایای مادی در آن شرکت می کنند یا شرایطی در سازمان فراهم است که امکان به کارگیری مطالب آموخته شده در محیط کار وجود ندارند و یا تضادهایی بین کارکنان و مسئولان رده بالای سازمان به وجود می آید .
برای رفع یا تقلیل این مشکلات می توان در صورتی که سازمان امکانات داشته باشد آموزش در مورد همه افراد اجرا شود در غیر این صورت می توان آموزش را از سطح بالای سازمان به سطوح پایین تر تسرّی داد تا زبان مشترکی بین کارکنان و مسئولان به وجود آید . پیشنهادات با توجه به اهمیت و جایگاه آموزش در سازمان ها در جهت رفع تنگناهای موجود آموزش کارکنان سازمان ها بخصوص بانک صادرات ایران و با توجه به فرصت پیش آمده توصیه های به شرح ذیل ارائه می شود :
1. قبل از هر برنامه ریزی آموزشی ، نیازسنجی کاملی به عمل آید و آموزش براساس نیازهای واقعی جامعه و سازمان استوار گردد و بر این اساس برنامه های آموزشی کوتاه مدت و بلند مدت تهیه و تدوین و به معرض اجرا گذارده شود .
2. ایجاد باور و اعتقاد به اهمیت آموزش چه از نظر مدیران و چه از دید شرکت کنندگان ، انگیزه ای است که فرایند آموزش را تسهیل و نتایج آن را پربار می کند . بنابراین باید با استفاده از تمام امکانات برای ایجاد این عقیده اقدام کرد و این مقاله نیز در راستای این هدف نگاشته شده است .
3. از آن جایی که کامیابی سازمان در گرو شکوفایی استعدادها و توانمندی نیروی انسانی آن است و با توجه به ویژگی طبیعی انسان که تا واپسین دم اشتباه بهره گیری از توان بالقوه خود را دارد ، توصیه می شود یکی از اهداف مهم آموزش را پرورش استعدادهای کارکنان قرار دهیم و با بهره گیری از روش های آموزش مشارکتی ، فعال و کاربردی و برخورداری از شیوه های آموزشی متقابل همانند روش های تدریس دوسویه و چندسویه و شاگردمحوری فرد فرد فراگیران را به تحرک و تلاش واداریم و بدینوسیله امکان تجلی استعدادهای نهفته آنان را فراهم سازیم .
4. در دنیای امروز ، آموزش سنتی برای رفع نیازهای آموزشی کارکنان و اداره امور پیچیده کافی نیست بنابراین باید الگوها و روش های جدیدتر و مناسب تری مانند آموزش های کاربردی برای پرورش کارکنان و مدیران تحول آفرین ، کارآفرین و خلاق به کار گرفته شود . با این روش های عملی و کاربردی و الگوهای آموزش جدیدبایددوهدف زیر را دنبال کرد : الف ) تجهیز کارکنان و مدیران با آخرین دستاوردهای علمی و فنی ـ حرفه ای که از این طریق می توان فرصت ها و منابع سازمان را به کار گرفت و به رشد و تعالی نیروی کار سازمان کمک کرد . به عبارت دیگر می توان کارکنانی تربیت کرد که بتوانند در عرصه پررقابت جهان امروز با بهره گیری از آخرین یافته های پژوهشی و تجربیات علمی و عملی موجود در دنیا به پیشبرد اهداف سازمان کمک کنند . ب ) ایجاد یک محیط فعال یادگیری و دانش آفرین در سازمان به نحوی که در این جهان پر تحول کارکنان ضمن بهره گیری از فرصت ها ، پیوسته به یادگیری و روزآمدکردن اطلاعات شغلی خود بپردازند .
5. در آموزش ضمن خدمت علاوه بر توجه به ارتقای مهارت و کارآیی شغلی کارکنان پرورش ویژگی های شخصیتی ، تقویت فرهنگ سازمانی و منش آنان نیز مورد توجه قرار گیرد . به عبارت دیگر آموزش به منظور احراز شایستگی نه فقط به مثابه عضوی از سازمان بلکه به مثابه عضوی از کل جامعه مطرح شود .
6. در خاتمه باید خاطرنشان ساخت افزایش سرانه آموزشی در جهت آموزش کارکنان و افزایش سرمایه گذاری در اجرای دوره های آموزشی مختلف از جمله شروط اصلی تحقق موفقیت و پیشرفت سازمان از جانب صاحبنظران تلقی شده است که در سیستم بانکی و بخصوص بانک صادرات ایران نیز ضرورت بیش از پیش آن احساس می شود .
برچسب: ،
