روش های ایجادانگیزه دریادگیرندگان
ژان ژاک روسومعلم بزرگ فرانسوی درارتباط با معلم خوب بودن ورسالت اصلی معلم می گوید : معلم خوب کسی نیست که بیشترین چیزها را در کمترین زمان آموزش می دهد ، بلکه آن کسی است که شوق آموختن وفهمیدن رادردانش آموزان ایجادمی کند.
روان شناسان علاقه وانگیزه راسائقی می دانندکه شخص رابه سوی هدفی می راند. ازطرفی دیگرمتخصصان آموزشی براین باورندکه یادگیری مطلوب درنتیجه ی فعالیت ودرگیری یادگیرنده درفرایند یادگیری وبا مطالب ومفـــاهیم حاصل می شود و درغیراین صورت تغییرات موردنظرومطلوب دررفتارعینی وذهنی یادگیرنده ایجادنخواهدشد. این فرایندنیزاتفاق نخواهدافتاد مگراین که انگیزه ی کاروفعالیت ویادگیری وجودداشته باشد.
انگیزه وعلاقه ازجمله مواردی است که هم با اهداف کوتاه مدت مانند خشنودی ورضایت یادگیرنده ونیزصرف بهینه ی انرژی درایام تحصیل پیوند دارد وهم با اهداف درازمدت چون ادامه ی موفق زندگی وکاروپیگیری مطالعات پس از پایان تحصیلات رسمی ویادگیری درسراسر عمر مربوط می گردد ، ازاین روست که این میحث به نظر نگارنده ازمسائل مهم تحصیل ویادگیری است که لازم است هرکس که قدم در مسیرآموزش ویادگیری می نهد ازآن آگاهی کامل داشته باشد . این شیوه ی برخورد می تواند یادگیری وآموزش رانیز اقتصادی ترنمایدوموجب گردد تا از زمان ، انرژی و امکانات مادی ومالی به شیوه ی بهینه و اقتصادی بهره برداری شود.
براساس مطالعات وتحقیقات انجام شده ، میزان همبستگی میان انگیزش وپیشرفت تحصیلی حدود 50 درصد تعیین شده است . به عبارتی می توان گفت که ۲۵ درصد پیشرفت تحصیلی افرادبه میزان انگیزه ی آنان مربوط است.( سیف – 1370)
باتوجه به عبارات فوق الاشاره ، چنانچه بتوانیم درکوتاه مدت وبه ویژه دربلندمدت انگیزه ی مطلوب ومربوط به اهداف آموزشی رادریادگیرندگان ایجادکنیم ، درواقع بهترین نوع سرمایه گذاری راانجام داده ایم که می تواندمنافع بسیاری را به همراه داشته باشد.یکی ازاین منافع که سایرمنافع رانیزدرخود جای داده است ، سرعت وکیفیت یادگیری است . بارهاوبارها شاهدبوده ایم که کودکی به خاطر علاقمندی ، به طورمثال کتابی 200 صفحه ای راشایددرمدتی کمتراز یک هفته به اتمام رسانده است که بدون وجودعلاقه وانگیزه ی خاص ، شاید طی یک سال هم
آن را با آن کیفیت نمی توانست آن رابه اتمام رساند.
پیشنهاد می شود که برای دسترسی به این هدف درابتداکمی ازمحتواومطالب بکاهیم وبیشتردید کیفی را لحاظ نماییم ، البته جوانب دیگررانیزباید مد نظرقراردهیم.لازم به یادآوری است که درجهت ایجاد انگیزه که یک بحث نگرشی است نباید شتابزده عمل کنیم بلکه باید دردرازمدت شاهد تغییرات نگرشی موردنظرباشیم.
به لحاظ اهمیت مطلب وعملیاتی نمودن موضوع یادشده به مواردی چنددرجهت ایجادانگیزه وعلاقمندی در آموزش و یادگیری اشاره می شود. امید است اجرای آن ها بتواند کمک لازم را به معلمان تلاشگر ونیک اندیش ودانش آموزان علاقمند بنماید.
1- تا آنجا که ممکن است مطالب وتکالیف آسان شود تا یادگیرنده بتواند با تلاش متعارف ومعمول ازعهده ی انجام آن برآید یا به عبارتی دیگر مطالب ومفاهیم براساس پیش نیازها ارائه شود. چنانچه مطالب پیش نیاز شناسایی شده وپس ازیادگیری وتسلط بر آن ها مطالب بعدی آموزش داده شود مشکلات یادگیری تاحدود زیادی کاهش خواهدیافت ودرنتیجه انگیزه ی یادگیری افزایش می یابد. به عبارتی دیگرحرکت ازمعلوم به مجهول موجب یادگیری بهتروعمیق ترشده ، این روند نیز علاقمندی را به همراه می آورد. گفتنی است مطالب خیلی آسان نیزانگیزه ایجادنمی کنند، درنتیجه باید سطح متعادلی رابرای مطالب ومحتوای آموزشی درنظرگرفت که پیاژه ازاین وضعیت به " تازگی معتدل " ( Novelty Moderate) تعبیرمی نماید، یعنی ارائه ی محتوای نه زیادپیچیده ونه زیادآسان بلکه آن گونه ازمحتوا وفعالیتها که یادگیرنده باتلاش مناسب به حل مشکل ویادگیری آن موضوع خاص دست یابد.
{آزوبل Ausubel از روانشناسان برجسته ی پرورشی وواضع نظریه ی یادگیری معنی دار کلامی دراین رابطه می گوید : موثرترین راه ایجادانگیزه برای یادگیری این است که برجنبه های شناختی یادگیری تاکیدشود نه بر جنبه های عاطفی آن . 1 }{ایشان دراهمیت یادگیری معنی دار وتوجه به پیش نیازها درآموزش ویادگیری اشاره می کند که : اگرقراربود تمام مطالب روان شناسی پرورشی راتنهادریک اصل خلاصه کنم ، آن اصل این بود که ، تنهاعامل مهمی که بریادگیری بیشترین تاثیررادارد آموخته های قبلی (پیش دانسته های) یادگیرنده است.2 }
برمبنای مطالب یادشده می توان گفت ، درصدبالایی ازکاستی ها درانگیزه وعلاقمندی به یادگیری ، به غیرقابل فهم بودن وپیچیدگی مطالب ومفاهیم مربوط می شود و کافی است با اندکی تامل ویا بادرنظرگرفتن فرصت هایی جهت جبران عقب ماندگی ها وبه تعبیر آزوبل معنی دارکردن مطالب ومفاهیم ، سنگ بنای یادگیری ودرنتیجه ایجادعلاقه وانگیزه را پی ریزی نماییم. به نظرجناب آزوبل نیازی نیست که ما قبل ازارائه ی مطالب به دنبال ایجاد انگیزه باشیم وانرژی قابل توجهی رادراین جهت صرف نماییم ، بلکه تنها کافی است مطالب درحدفهم ارائه شود.
دراین رابطه همکاران گرامی حتما به مواردی برخورده اند که دانش آموزی درهنگام درس باوجوددقتی که به خرج داده ، چیزی یادنگرفته است و فعالیت های کلاسی ، حاصلی جزکلافه شدن و وخستگی برایش به دنبال نداشته است ، این موضوع به احتمال زیاد به عدم وجودیک ساختارروشن ازمفاهیم ومطالب یاغیرمعنی داربودن اطلاعات وی مربوط است.
دراین حالت دانش آموزباوجود اطلاعات فراوان ممکن است درک روشنی از موضوع موردنظرنداشته باشد . معلم آگاه درمواجهه با این وضعیت، با توضیحات موردنیاز وروشن نمودن بخشی یا تمام مطلب وبرقراری پیوند وایجادساختار مناسب بین اطلاعات قبلی دانش آموزدرزمینه ی موضوع یادگیری وپیش نیازموضوع جدید ، درک روشنی از مطالب درذهن وی ایجادخواهدکرد. بااین اقدام منطقی معلم است که دانش آموزممکن است بگوید" تازه متوجه موضوع شده ام" .
لازم نیست که تمام پیش نیازها ومطالب مورد نیاز به وسیله ی معلم ، دریک زمان کوتاه وفقط درسرکلاس ارائه شود، بلکه فرصت های گوناگونی ازجمله ، تکالیف منزل ، کمک از هم کلاسی ها ، کتاب های غیردرسی ، مجلات وروزنامه ها و...نیز درکنار معلم یافت شده که با اندکی زحمت می توان به مدیریت آن ها وبرنامه ریزی درجهت استفاده ازاین فرصت ها جهت رسیدن به هدف جبران ضعف های یادگیری دانش آموزان اقدام نمود.
{جی ام ِکِلر (1983)درالگوی طراحی انگیزه ای خود، انگیزش را چهارجزء دانسته است : انتظار ، رضایت ، ارتباط و علاقه . انتظارازخود ونیزانتظاردیگران ازفرد یکی ازعوامل موثردرموفقیت یاشکست تحصیلی وی است.} 3 کِلِِِِِِِر به منظور ایجادانگیزه ی یادگیری ازجنبه های چهارگانه ی یادشده ، روش هایی را پیشنهاد می کندکه درزیر به آن ها اشاره می شود.
2- {انتظارموفقیت را باید با افزودن تجارب موفق افزایش داد. 3 } درزندگی روزمره بسیاراتفاق می افتد که با تایید فعالیت های افراد به وسیله ی دیگران ، انگیزه ی ادامه ی کار درآنان ایجاد شده و درمقابل ، با عدم تایید ویا بی تفاوتی دچارناامیدی ودلسردی شده اند.این موردبا شماره (1) بالا نیز ارتباط دارد. چنانچه مطالبی که آموزش داده می شود درحدفهم شاگردان باشد ، با یادگیری آن مطالب تجربه ی موفقی رادر پیش رو خواهندداشت وبا علاقه ی بیشتری فعالیت های یادگیری را پیگیری خواهندنمود ودرصورتی که نتوانند آن مطالب رایادبگیرند، شکستی برایشان محسوب شده وادامه یادگیری وفعالیت نیز تحت تاثیر این شکست قرارخواهدگرفت وانگیزه وعلاقه نیزکاهش می یابد.
3- {با به کارگیری استراتژی های آموزشی خاصی که معیارهای موفقیت را به طور روشن بیان می کنند ، می توان انتظار موفقیت را در یادگیرندگان تقویت کرد. 3 }ازجمله ی این استراتزی ها ی آموزشی ، بیان اهداف به صورتی دقیق ورفتاری است که در آن شرایط ، معیار ورفتار عملکرد به صورتی روشن معین می گردد ودرنتیجه ی آن یادگیرنده تکلیف خودرا دقیقا می داند ودرابهام قرار نمی گیرد .
4-{ باارائه ی بازخوردهای مناسب می توان کمک کرد تا یادگیرنده موفقیت راناشی ازکوشش وتوانایی فردی تلقی نماید(انتظارموفقیت ازکوشش) . برای مثا ل ، می توان درصورت بهترشدن نمره ی امتحانی شاگرد نسبت به دفعات قبلی به وی گفت : آفرین ،این بارچون تلاش بیشتری داشتی نمره ی بهتری گرفتی . بازخورد ارتباط نمره ی خوب با کوشش وی درواقع احتمال زیادترشدن تلاش یادگیرنده را برای یادگیری های بعدی افزایش خواهدداد. 3 }
5- {با ارائه وآموزش روش های کنترل موفقیت می توان انتظار موفقیت رادریادگیرنده تقویت نمود. 4 }آموزش شیوه های کاربردی مانند ، کنترل احساس شکست ویاموفقیت ، روش های درست مطالعه ، چگونگی استفاده ازمنابع انسانی وغیرانسانی ، برنامه ریزی تحصیلی وتمام روش هایی که موجب موفققیت در جنبه های گوناگون مربوط به تحصیل می شوند ، می تواند دررسیدن به موفقیت، بسیارراهگشا باشد.
6- {برای ایجادوحفظ رضایت درونی مانند رضایت ناشی ازدستیابی به هدف ویادگیری بایداز تشویق ها ، جوایز و نتایج مطلوبی که طبیعتا از انجام کار بدست می آید ، استفاده کرد. بهتراست این تشویق ها غیر منتظره وغیر قراردادی باشد زیرا تشویق های عادی وبدون تنوع کسالت آوروخسته کننده خواهدبود.لازم است بازخوردهای موردنیازدرموردمیزان درستی ویا نادرستی عملکرد وتشویق های مطلوب بلافاصله پس ازارائه ی عملکرد که ازکارآیی مطلوبی برخورداراست ، درنظرگرفته شود تا رضایت درونی مناسب ایجادوتقویت گردد.
{کِلر معتقداست که آموزش بایدازجنبه های گوناگون پاسخگوی نیازهای فرد باشد تا زمینه ی شرکت فعال وی رادرآموزش فراهم نماید. دراین زمینه باید ارتباط میان موضوع آموزش با نیازهای اساسی یادگیرنده به روشنی مشخص شود. این موضوع درچند شماره فهرست می شود.
7- برای برانگیختن نیاز به قدرت در یادگیرندگان باید امکان انتخاب ، قبول مسئولیت وتاثیرات متقابل را برای آنان فراهم کرد.
8- اگر یادگیرنده دستیابی به اهدافی را مقدمه ی رسیدن به اهداف آتی خود تلقی کند انگیزه ی وی افزایش می یابد. مانندگرفتن دیپلم جهت ورودبه دانشگاه یا اعتبار اجتماعی وکسب درآمد با تحصیلات دانشگاهی .
9- {اگرموضوع آموزش ازنظر ارزش های اجتماعی حاکم تایید شودانگیزه ی یادگیری افزایش می یابد.5}
برچسب: ،
