رسانه آموزشی
تعریف رسانه آموزشی :
رسانه آموزشی ترجمهinstruction media است که در لغت به واسطه ، وسیله ، ماده وسط ، رابط دو چیز ، حد فاصل و بالاخره وسیله نقل و انتقا ل تعریف شده است . تمام این معانی با آنچه اصطلا حا رسانه آموزشی نامیده می شود مطابقت دارد . رسانه آموزشی ابزاری برای ارائه آموزش به فراگیر وطبیعتاجزیی از فریند آموزش و تکنولوژی است ، نه تمام آن .
مثال : فراگیر را به عنوان مصرف کننده ، و آموزش را کالای مصرفی بدانید. رسانه همان وسیله ای است که کالا را از محل تولید یا توزیع به دست مصرف کننده می رساند. رسانه ، وسیله ا نتقال و ارائه کالا به مصرف کننده یا آموزش به فراگیر است . پس رسانه آموزشی وسیله یا عاملی است که آموزش از طریق آن به فراگیر ارائه می شود .
در کلاس درس عامل اصلی آموزش معلم است، رسانه آموزشی همان معلم است،ویا اگر فراگیر تمام مطا لب را از تلویزیون دریافت کند ، در این صورت رسانه آموزشی تلویزیون است.
از زمانی که آموزش شروع شده است رسانه ها نیز وجود داشته است و یکی ازاولین رسانه ها معلم بوده است . رسانه های آموزشی برای برقراری ارتباط موثر در تدریس درکلا س که بصورت گروهی انجام می گیردلازم و ضروری بشمار می آیند .
در حال حاضر رسانه های آموزشی جزئی تفکیک ناپذیر از فرایند آموزش یادگیری هستند . رسانه های آموزشی دیگر، وسایل و موادی در حمایت از آموزش نیستند . بلکه رسانه ها خود نیز داده های آموزشی می باشند .
بنابراین : رسانه آموزشی به کلیه امکاناتی اطلاق می شود که می توانند شرایطی را در کلاس به وجود آورند که تحت آن شرایط شاگردان قادرند ، اطلاعات ، رفتار و مهارت های جدیدی را با درک کامل به دست آورند .
تجارب متعد د نشان داده است که استفاده از رسانه ها در میزان یادگیری شاگردان اثر می گذارد وازطرف دیگر از طول زمان لازم برای آموزش می کاهد .
وسایل آموزشی
اصطلاح وسایل آموزشی یا وسایل کمک آموزشی اغلب ا شتباها مترادف رسانه های آموزشی بکار برده می شود. این وسایل کلیه ادوات وا شیائی است که درکنار رسانه های آموزشی برای تفهیم بهتر یا بیشتر موضوع برای فرا گیران بکارمی روند .
مثال(1): استفاده از نقشه برای تفهیم بهتر جغرافیا توسط معلم در کلاس د رس .در ابن مثال : رسانه آموزشی ، معلم ووسیله کمک آموزشی، نقشه است.
مثال (2 ): چنا نچه در برنامه آموزشی تلویزیونی ، تخته و گچ هم استفاده شود : در این مثال رسانه آموزشی : تلویزیون و وسیله کمک آموزشی ، تخته و گچ است.
پس : رسانه آموزشی به عوامل ، وسا یل یا ابزاری گفته می شود که کل محتوای آموزش را به فراگیران منتقل می کند . در حالی که وسایل کمک آموزشی شامل ا شیا ، وسایل و ا بزاری است که تنها در بخش آموزش از آنها استفاده می شود .
دلایل کاربرد مواد و وسایل کمک آموزشی:
انتخاب وکاربرد صحیح وسایل کمک آموزشی می تواند نقش مهمی درفعالیتهای یادگیری داشته باشد . اما گاهی این سوال پیش می آید که چرا باید از وسایل کمک آموزشی استفاده کرد ؟
پاسخ :
· معضلات و مشکلات آموزشی
· نقش حواس در یاد گیری
· نقش مواد و وسایل آموزشی در تدریس و یادگیری
نقش حواس در یاد گیری
علت دیگر استفاده ازوسایل کمک آموزشی نقشی است که حواس مختلف در یادگیری دارا هستند . حواس مختلف نقش واحدی در یادگیری دارا نیستند .
n 75% یادگیری از طریق کاربرد حس بینائی صورت می گیرد .
n 13% یادگیری از طریق کاربرد حس شنوائی صورت می گیرد .
n 6% یادگیری از طریق کاربرد حس لامسه صورت می گیرد .
n 3% یادگیری از طریق کاربرد حس بویائی صورت می گیرد .
n 3% یادگیری از طریق کاربرد حس چشائی صورت می گیرد .
قسمت اعظم یادگیری در انسان از طریق حس بینائی است .
12% مجموع حواس بویائی – چشائی –لامسه است ، با این حال هنوز معلمان برکاربری 13% حس شنوائی تاکید میکنند . تحقیقات نشان می دهد تقریبا 60% از وقت فراگیران در مدارس ابتدائی و 90% در مدارس متوسطه و دانشگاهها صرف گوش دادن می شود .
اصول انتخاب رسانه های آموزشی :
براون ، لوایزر و هارکلرود در سال 1995 به طور خلاصه چند اصل عمومی را برای راهنمائی در انتخاب و استفا ده از رسانه های معرفی کرده اند:
n هیچ رسانه ، رویه یا تجربه خا صی نمی تواند به تنهائی برای یادگیری بهترین باشد.
n در موقع انتخاب رسانه با یستی اطمینان یافت که رسانه منتخب، با اهداف رفتاری آموزشی هماهنگی دارد .
n بخاطر داشته باشید که استفاده موثر از یک رسانه در امر آموزش یک موضوع خاص، مستلزم شناخت کافی آن رسانه و دا شتن مهارت لازم برای آن کارمی باشد .
موقع انتخاب رسانه های آموزشی، رسانه ا نتخابی با روش تدریس مورد استفاده نیز باید متناسب باشد.
تمایلات و علاقمند یهای شخصی نباید در انتخاب رسانه آموزشی اثرگذارد .
باید آگاه با شیم که یک رسانه عالی برای یک هدف رفتاری تدریس ، نمی تواند برای اهداف دیگر نیز عالی باشد .
و یک رسانه عالی ممکن است در محیط آموزشی ضعیف خوب نتیجه ندهد .
اطمینان داشته باشید که تجارب، تمایلات ، توانمندی و شیوه یادگیری فراگیران ممکن است روی نتایج به کارگیری رسانه تاثیر داشته باشد .ازآنجا که رسانه ها بود نشان یعنی ا نتقال محتوای آموزشی از فرستنده به گیرنده با هم تفاوتی ندارند ، باید ساده ترین و ارزانترین آنها رابرای هر آموزش انتخاب کرد . گاهی خصوصیات فراگیران ، نوع خاصی از رسانه راطلب می کند . و بهمین دلیل میبایست درانتخاب رسانه به گرایش فراگیران به رسانه مورد نظرشان و برداشت آنها از نظر میزان یادگیری از طریق آن رسانه توجه داشت. در انتخاب رسانه باید به نکات ضعف و قوت رسانه نیز توجه داشت .
اصول انتخاب رسانه
n انتخاب ساده ترین ، ارزانترین رسانه برای هر آموزش یک اصل کلی است .
n رسانه با توجه به خصوصیات ویژه گروه هدف و براساس حیطه های رفتاری – دانشی و نگرشی انتخاب گردند.
n رسانه با توجه به ویژگی های خاص فراگیران انتخاب گردد .(مانند: استفاده از تصاویر برای بیسوادان )
n به گرایش گروه هدف به رسانه مورد نظر توجه شود.
گاهی مسائل اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی وغیره نوع رسانه را نیزتعیین می کنند.
رادیو رسانه ای است مناسب برای پوشش دادن آموزش به گروه هد ف وسیع می باشد که امکانات مالی برای تا مین آموزش از طریق مربی وجود ندارد . راد یو رسانه ای مناسب برای پوشش دادن آموزش به گروه هدف وسیع می باشد که امکانات مالی برای تا مین آموزش از طریق مربی وجود ندارد .
یک تکنولوژیست آموزشی باید : با توجه به حقایق ، نیازها ، اهداف ارا ئه شده بهترین- با صرفه ترین و کارآمدترین رسانه را انتخاب و پیشنهاد کند .
جذابیت ، زیبائی ، تازگی و حتی شایع شدن یک رسانه در سایر کشورها ، نباید توجیهی برای استفاده از آن در کشور باشد جذابیت رسانه های جدید برای فراگیرانی که اولین بار با آن روبرو می شوند امر دائمی و پایدار نیست و این جذابیت به مرور زمان ( حدود 8 هفته ) از بین می رود .
پس : روی جدید و نو بودن رسانه نباید بیش از ا ندازه تمرکز شود .
رسانه و کانال ارتباطی
در طول طراحی پیام ، تعیین کانالهای ارتباطی و رسانه ها که بیشترین اثر بخشی را در گروه هدف دارند ، ضروری است .
کانالهای ارتباطی :
همان روشهائی هستند که برای رسیدن به گروه هدف استفاده می شوند مثل : روشهای ارتباط بین فردی
( مشاوره ) – رسانه ها
رسانه های ارتباطی :
مواد آموزشی هستند که برای رسیدن به گروه هدف استفاده می شوند .مثل ( پمفلت ، بروشور و...) گاهی اوقات : رسانه و کانال یکی هستند مثل رادیوی محلی .
راههای دستیابی به گروه هدف شامل :
1-از طریق روشهای ارتباط بین فردی که شامل: مشاوره فردی و مشاوره گروهی می باشد.اختصاص خط تلفن وآموزش زوجین نیزاز این نوعند .
2- رسانه های کوچک : مانند : فیلیپ چارت ، بروشور ،اسلاید، پوستر، نوار ویدیوئی ونوار کاست
3- رسانه های جمعی: رادیو، تلویزیون، فیلم ،مجله، روزنامه، تئاتر، موسیقی، رسانه سنتی .
4- مهارت آموزی
5- حوادث خاص ( بازیهای المپیک- روزجهانی ایدز - تعطیلات )
موثرترین راه دستیابی به گروه هدف استفاده تلفیقی از چندین رسانه است زیرا هریک اثر یکدیگر را تقویت می کنند .
خلاصه :
طوفان افکار داشته باشید برای : - بهترین راه انتقال پیام - انتخاب یکی از راههای دستیابی به گروه هدف بارش افکار داشته باشید .
برای پیدا کردن یک هنرمند ( هنرپیشه ) گرافیست –نویسنده – عکاس و تولید کننده جستجو کنید تا ایده های موجود را به موقعیت های واقعی تبدیل کند - از اعضای گروه در باره رنگ ، اندازه و احساسات هیجا نی و عاطفی آنها سئوال کنید . از جدا ول راهنما برای انتخاب موا د آموزشی مناسب انتخاب و توالی محتوای آ موزشی استفاده کنید .
محتوای آموزشی :
دانش، نگرش، مهارت ، نسبت به موضوعاتی است که بصورت جزئی و مشخص ا زعناوین آموزشی بدست آ مده و سبب رسیدن به اهداف آ موزشی می شوند.
برای تهیه محتوای آ موزشی0از منابع مختلف می توان استفاده نمود مانند: تجارب شخصی فردوسایرین، ازموا د آ موزشی نوشته شده در ارتباط با موضوع ( کتب – مجلات – گزارشات و ....) .
دو معیار برای انتخاب محتوای آموزشی:
1-از معیارهای مستنداستفاده کنیم ، مانند:( کتب درسی – مقالات – مدارک جد ید و گزارشات ) که می بایست از صحت آنها مطمئن بود ،معتبر با شند ومنابع متعددرا نیز مرور کنید.
2- معیارهای شغلی : محتوای آ موزشی کارکنان مستقیما درارتباط با اجرای وظایف حرفه ای آنان باشد .
کیفیت محتوای آموزشی برای ارتقای فعالیتهای شغلی بسیار مهم است زیرا بدون دا نش مورد نیاز و مهارت شغلی وظایف خود را بخوبی انجام نخواهند دا د .
اهمیت معیار شغلی :
در انتخاب محتوای آموزشی برای کارشناسان توجه خاص نمود زیرا آ موزش دهندگان ، برنامه آموزشی خود را از این نقطه ( محتوای آ موزشی ) آغاز میکنند ، بنابراین دقت درانتخاب هدف آ موزشی موجب دقیق ترشدن محتوا می شود و با این کار مسئولیت آموزش دهندگان سا ده تر وا زحد س وگمان جلوگیری خواهد شد .
مفهوم توالی و یا سازماندهی محتوای آموزشی چیست ؟
تعیین توالی برای آ ن است که بتوان روند یادگیری را به گونه ای هدایت نمود که بیشترین یادگیری در کوتاهترین زمان امکان یابد .
n یادگیری : فرایندی است که در نهایت باید منجر به تغییر رفتار شود و این تغییر بتدریج ایجاد خواهد شد .
دستورالعمل اجرای کار:
n ابتدا گروه هدف را مشخص کنید .
n سپس بر اساس نوع شغل آنان و مطالبی که باید یاد بگیرند . محتوی، انتخاب و توالی را بشکل زیر در سه عنوان رعایت نمائید :
n باید بداند (MUST)
n مفید (خوب ) است بدا ند (shold usefull )
n عالی یا خیلی خوب است بداند (could nice)
MUST
مهارت ، دانش و یا نگرشی است که آموزش گیرنده برای انجام وظایف اصلی خود به آ نها نیاز دا رد و معمولا به صورت چه ؟ ( WHAT ) و چگونه ؟ (HOW ) عنوان می شود.
Should- useful
مهارت دانش و یا نگرشی است که مرتبط با زمینه کلی شغل می باشد. به عنوان یک دستورالعمل ضروری نیست ولی مفید( خوب ) است که فراگیر بداند .
Could – nice
مهارت دانش و نگرشی است که مرتبط با زمینه کلی شغل است . اما دا نستن یاانجام آن مستقیما برای انجام این کارضروری نیست . اما جالب است یا خیلی خوب است که فراگیر بداند . ممکن است آ نچه برای شغلی must باشد برای حرفه ای دیگر could با شد .
راهنمای تهیه محتوای رسانه
باید بصورت مختصر و سریع ا ولویت بندی محتوای آموزشی را انجام داد .
راهکار اساسی : انجام بحث گروهی با اعضای گروه هدف گروه هدف چه محتوا ؟ و چه مواد آموزشی را دریافت خواهد کرد ؟ تصمیم بگیرید مواد آموزشی موجود را دوباره استفاده می کنید یا مواد آموزشی اضافی نیاز دارید؟
سئوالات راهنمائی که می توان از گروه هدف پرسید :
n نظرتان در باره محتوای رسانه و هدف آن ( قصد انتقا ل مطلب ) چیست ؟
n آیا پیامها نظر شما را جلب نموده است ؟
n آیا آنچه در باره موضوع می خواستید بدانید به شما گفته شده است ؟
n آیا فکر می کنید کسانی را که می شناسید نیز مطالب را مناسب دانسته اند ؟
n اگر بنظر شما محتوا مناسب نیست چگونه باشد بهتر است؟ و آیا مطالب شما را خسته و د لزده کرده است ؟
بعد از جمع بندی پا سخها :
تصمیم بگیرید آیا مواد آموزشی و محتوای قبلی و موجود را تغییر دهید یا نه ؟ پس این سئوالا ت را از خود بپرسید :
مواد آموزشی چگونه مورد استفاده قرار می گیرد ؟
واکنش گروه هد ف نسبت به آ نها چیست ؟
آیا مجوز تغییر دادن یا استفا ده از این مواد آموزشی را دارید ؟
چگونه می توانید محتوای جد ید را جا یگزین محتوای موجود کنید ؟
رهنمودهائی برای طراحی محتوای رسانه:
n مشخص کنید که اگر تغییر رفتار دهند چه فوایدی عا یدشان می شود ؟
مثال : کاندوم ، شما و همسرتان را از بیماریهای مقاربتی محافظت می کند .
n اطلاعات مناسب در حمایت سودمندی رفتار مناسب را ارائه دهد .
مثال : بیماریهای مقاربتی در زنان می تواند باعث نازائی نیز شود .
n یک پیام روشن و سا ده را تولید کند .
کاندوم ، یکی از روشهای ضد بارداری است و دسترسی به آن آسان است .
0نکات اصلی را برجسته کند .
مثال :استفاده از کاندوم عوارض ندا رد 0
با ارا ئه اطلاعات مناسب یک احساس خوب و لذ ت بخش و رضایت را ایجاد کند .
مثال : با استفاده مناسب و صحیح از کاندوم می توانید از انتقال بیماریهای آمیزشی جلوگیری نمود .
منابع قابل اعتماد و معتبر برای دریافت اطلاعات را شناسائی کنید .
مثال : پیام را از زبان یکی از شخصیتها و یا یک منبع قابل قبول گروه هدف بیان کنید .
پیام اثر بخش به گروه هدف کمک میکند تا :
n نسبت به تغییر رفتار در خود احساس تعهد ایجاد نماید .
n مهارت مورد نیاز برای بکار گیری تغییر رفتار را کسب کند .
انتخاب تکنیکها ، روشها و وسایل کمک آموزشی
n با انتخاب و تعیین هدف آموزشی می توان تکنیک و روش آ موزشی را انتخاب نمود .
1- وقتی هدف آموزشی انتقا ل معلومات است . استفاده از راههای زیر موثر است :
بحث گروهی - سخنرانی - تمرین گروهی و انفرا دی - مجمع – پانل – فیلم – نوار وید یوئی و غیره
2- وقتی هدف آموزشی حل مشکل است ،استفاده از روشهای زیر توصیه می گردد :
مطالعات موردی – بحث گروهی – فرافکنی افکار – تمرین
3- وقتی هدف آ موزشی ارتقاء مهارت کارکنان است ، روشهای زیر توصیه می گرد د :
نمایش عملی مهارتها - مشاهده ( آ موزش از طریق نگاه کردن ) ایفای نقش – دستورالعملهای برنامه ریزی شده .
4- وقتی هدف آ موزشی تغییر عقاید و نگرش است ، روشهای زیر توصیه می شود :
مباحثه – نمایش دادن – ایفای نقش – بحث گروهی – نمایش عملی .
چند نکته : بهترین کار برای تقویت مرا حل یادگیری ، استفا ده ا ز ا نواع روشهای آموزشی است .
روش سخنرانی معمولی ترین و کم اثر ترین روش آ موزشی است .
ویژگیهای وسایل کمک آ موزشی :
تخته سیاه :
برای گروههای بزرگ کم اثر ترین ومعمولی ترین وسیله کمک آموزشی است .با استفاده از تخته سیاه می توان اطلاعات را از فراگیر گرفت و برای رؤیت همگان بر روی تخته نوشت .
پمفلت :
بعنوان یک تقویت کننده یاد گیری برای جلسات گروهی و آ موزش فردی است وبعنوان یاد آورنده نکات عمده جلسه آموزشی عمل می کند .
پمفلت را می توان در اماکن عمومی ارائه داد .
فیلیپ چارت :
1- تعدادی پوستر که به ترتیب نشان دا ده می شوند ( می توان مراحل یا جنبه های مختلف یک موضوع را نشان داد ) .
2- هرکدام از این پوسترها یا چارتها بیانگر یک ایده است .آنها را مانند پوستر در معرض نمایش نمی گذارند .
3- بهتر است ازپنج پوستر در فیلیپ چارت استفاده شود .
4- برای بحث در گروههای کوچک مفید است .
5- برای خلاصه کردن مطالب – اطلاعات و دستورالعملها استفاده شود .
6- قبل از نشان دادن پوستر بعدی باید در با ره هر یک از پوسترها کاملا بحث نمود.
برچسب: ،
