چگونگی طراحی و تدوین یک برنامه آموزشی اثر بخش
آموزش زنجیره یا فرایندی است که هدف آن ایجاد تغییرات لازم دررفتار فراگیران است0
این فرایند 6 مرحله دارد :
1_ تعیین اهداف آموزشی
هدفهای کلی درس هدفهای رفتاری
2 _ تعیین فعالیتهای آموزشی
3_ گزینش محتوی درس
4 _ تعیین شیوهای آموزشی
5 _ تعیین رسانه های آموزشی
6- تعیین نظام ارزشیابی آموزشی
اجرای تدریس
اجرای ارزشیابی آموزشی
تعیین اهداف آموزشی :
هدف کلی : نتایجی است که بعد از آموزش باید عاید فراگیران شود 0افعال و عبارات استفاده شده برای بیان اهداف کلی ، ( subgective ) ( غیر رفتاری است ) و قابل مشاهده و اندازه گیری نیست 0
مثال : فراگیران در پایان جلسه باید اهمیت طراحی آموزشی را بفهمند ( فهمیدن قابل اندازه گیری نیست )
هدفهای ویژه رفتاری :
عبارت است از اعمال ، حرکات و آثاری هستند که باید از فراگیران بروز کند تا معلوم شود که موضوع مورد آموزش آموخته شده است 0افعال و عبارات ( obgecyive ) استفاده میشود 0
مثال : فراگیران بتوانند محتوای درسی مناسب را بنویسند 0
فراگیران بتوانند شیوه آموزشی مناسب را انتخاب نمایند 0
نحوه تدوین اهداف رفتاری :
الف : رفتاری را که از فراگیر انتظار داریم بدقت مشخص کنیم و به او بشناسیم 0
ب- شرایطی که رفتارمورد نظر در آن شرایط باید عینیت یابد تعریف کنیم و فراهم سازیم و به آموزش گیرنده بشناسانیم 0
ج- معیاری را که نشانه تحقق هدف رفتاری مورد نظر مدرس است را از قبل تعیین و مشخص کنیم و به آموزش گیرنده هم بشناسانیم 0
حیطه های سه گانه تعیین اهداف رفتاری :
هدف های ویژه رفتاری می بایست در سه حیطه تعیین شود : حیطه دانش ( داشتن مهارت های ذهنی )– حیطه عاطفی ( احساسات و نگر شها ) – حیطه روانی حرکتی
حیطه دانش ( داشتن مهارت های ذهنی ) :
شامل آن دسته از اهداف آموزشی است که مستلزم حفظ کردن ، یاد آوری ، بازشناسی آموخته ها می باشد 0آموزش های حیطه شناختی می تواند به پیدایش توانایی ها و مهارتهای ذهنی منتهی شود 0
این حیطه شامل 6 مرحله می باشد :
1- دانش (آگاهی ، معلومات ، حفظیات ) : رفتارهای که با به خاطر سپردن و یادآوری مطالب آموزشی همراه هستند 0مثل : داشتن انواع اطلاعات تئوریک
2- فهمیدن : باعث معنی دارشدن و رضایت بخش شدن یادگیری میشود 0 در این مرحله فراگیر از دانش خود ، استفاده کاری یا عملی می برد 0مثلا میتواند اطلاعات زیج حیاتی را تفسیر کند 0
افعالی که در این مرحله میتواند بکار برود شامل : مثال زدن – حل کردن – توجه کردن – توضیح دادن – تشریح کردن
3- کاربرد : در سطحی پیچیده تر است 0 فراگیردر شرایط خاصی مطالب قبلی را که دانسته و فهمیده بکار میگیرد و بدون کمک دیگران آن را عملی میسازد 0 مثلا میداند در شرایط اپیدمی یک بیماری چه باید بکند ؟
نمونه افعالی که در این مرحله میتواند به کار برد شامل : محاسبه کردن – نمایش دادن – پیش بینی کردن – تولید کردن
4- تجزیه و تحلیل : مطالب آموزشی را به اجزائ آن تقسیم نموده و به تحلیل روابط بین اجزا میپردازد 0
به طور مثال فراگیر بر مبنای آموخته های خود میتواند ، آسیب پذیرترین گروه جامعه را تعیین کند 0
افعال استفاده شده در این مرحله عبارت است از : اثبات کردن – با نمودار نشان دادن
5- ترکیب : ( خلاقیت ) : توانایی اتصال اجزا و ایجاد یک ساخت جدید
مثلا : توانایی صحبت کردن در مورد مطلب آموخته شده در قبل برای یک گروه - نوشتن مقاله پژوهشی
افعالی که استفاده میشود عبارت است از : سخنرانی کردن – داستانسرایی کردن
6- قضاوت یا ارزشیابی : بالاترین حد یادگیری در حیطه شناختی – به معنی توان قضاوت در مورد پدیده ها –
شخص به اتکا مراحل قبل یادگیری خود به نقد وبررسی یک پدیده می نشیند – اظهار نظر میکند و نظرات دیگران را رد یا تایید میکند 0
مراحل 6 گانه فوق را میتوان در سه عبارت خلاصه نمود : به خاطر آوردن – فهمیدن – حل مشکل
حیطه عاطفی : ( ارتباطی – نگرشی ) :
نگرش عبارت است ار رفتاری که بیان کننده احساس یا اعتقاد باشد – احساس و اعتقاد دونفر که دانش یکسانی دارند ، نسبت آگاهی هایشان میتواند یکسان نباشد 0
حیطه عاطفی از علاقه و احساس که در اثر آموختن ایجاد میشود حکایت می کنند رابطه دانش ، عاطفه مثل رابط علم و ایمان است 0
حیطه عاطفی 5 سطح دارد :
1- توجه : ( علاقمندی – آمادگی برای یادگیری ) – در این مرحله فراگیر توجه می کند – سوال می پرسد 0
2- واکنش ( پاسخ دادن ) : علاوه بر توجه ، در بحث شرکت میکند – فعالانه پاسخ میدهد – داوطلب انجام کاری میشود
3- ارزش گذاری : فراگیر برای یادگیری و پیشرفت ارزش قائل میشود 0 فراتر از جزوه را مطالعه میکند ، پیشنهاد جدید در زمینه تدریس میدهد
4- تدوین : ( سازمانبندی ) : ارزش های مختلف را که به آن اعتقاد دارد در هم ادغام میکند و بین آنها رده بندی میکند 0برای ارزشهای مختلف آموخته شده سلسله مراتب قائل میشود .
5- درونی شدن ارزشها : : عالی ترین سطح یادگیری است 0 ارزشها برای مدت طولانی در وی تثبیت میشود 0و این ارزشها موجب هدایت رفتار میشود 0
در عالی ترین سطح 0 فرد احساس میکند متعهد است راهی را که خود انتخاب کرده به دیگران منتقل کند0
حیطه روانی – حرکتی ( مهارتهای عملی ) :
اهداف یادگیری عبارت است از ایجاد و تکمیل یک مهارت عملی خاص ( مهارت در فکرو در حرکت )
فراگیر باید کار خاصی رابا سرعت خاصی در زمان خاصی با ویژگیهای مشخص انجام دهد .
این حیطه دارای 5 سطح است :
1- آمادگی و تقلید : مشاهده عمل و تقلید آن
2- اجرای مستقل : انجام عمل بدون کمک گرفتن از دیگران
3- سرعت و دقت عمل : انجام صحیح عمل با دقت و ظرافت کار و سرعت مناسب
4- هماهنگی حرکات : آمیختن بیش از یک مهارت و انجام هماهنگ حرکات
5- عادی شدن فعالیت : انجام عمل به صورت خودکار
مثال یاد گیری رانندگی توسط فرا گیر می تواند گویا باشد . فرد در ابتدا به نحوه رانندگی نگاه کرده ، تقلید می کند ، سپس بدون دخالت دیگران ماشین را به راه می اندازد ، سپس مهارت پیدا کرده و این کار را سریع انجام میدهد ، د رمرحله بعد می تواند همزمان با رانندگی کار دیگری نظری صحبت کردن را انجام دهد و د رمرحله نهائی تمام کار هائی که برای رانندگی لازم است به طور خود کار و غیر ارادی انجام میدهد .
2- تعیین فعالیتهای آموزشی :
پس از تعیین اهداف ، می بایست فعالیتهای معلم در کلاس و در کنش ها و فعالیتهایی را که باید دانش آموزان نشان بدهند پیش بینی و معین شود 0 در حقیقت سناریوی آموزشی نوشته میشود – حرکات دو طرف( معلم و فراگیر ) – سوالاتی که در زمان خاصی می بایست پرسیده شود و کارهایی که در زمان مشخص می بایست از طرف معلم یا فراگیرانجام شود طراحی میگردد 0
3-گزینش محتوای درسی :
اصول ، متون و مفاهیمی که به فراگیر ارائه میشود تا به هدف های آموزشی برسد 0
اهداف رفتاری و فعالیتهای آموزشی راهنمای گزینش نوع محتواست 0 مربی فقط قسمتهایی از مطالب درسی را که دقیقادر رابطه با اهداف آموزشی به ویژه اهداف رفتاری است را می بایست عرضه نماید 0
محتوای آموزشی می بایست برای فراگیر قابل فهم است – مطالب از ساده به پیچیده حرکت کند – از نظر علمی صحیح باشد 0
1- تعیین شیوه های انتقال محتوی آموزشی :
انتخاب یک شیوه به ماهیت مطلب آموزشی ، ویژگیهای فراگیر ، شرایط و امکانات آموزشی بستگی دارد . برخی ا ز انواع این شیوه ها عبارت است از : سخنرانی ، پرسش و پاسخ ، بحث گروهی ، تجربه نمایشی ، آزمایش ، گردش علمی
2- تعیین رسانه های آموزشی :
رسانه آموزش وسیله أی است که سبب ارتباط بین پیام دهنده و فراگیر می شود . رسانه باعث ایجاد شرایط مناسب برای یاد گیری می شود . از انواع رسانه ها می توان از کتاب ، مجله ، تصویر ، نقشه ، وسایل معاینه بالینی ، تخته سیاه ، قلم ، ماژیک ، فیلم ، نوار ، تلویزیون … نام برد .
ضوابط کلی گزینش یک رسانه:
توانائی جلب توجه فراگیر را داشته باشد . توانائی حفظ توجه فراگیران را تا پایان جلسه را داشته باشد . قابلیت حمل و نقل و در دسترس بودن را داشته باشد . قابلیت تجدید استفاده را داشته باشد . ( به طور مثال کتاب بیشترین قابلیت استفاده مجدد را دارد . ) و اقتصادی باشد .
3- تعیین نظام ارزشیابی آموزشی :
اگر هدف آموزش ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار یاد گیرندگان باشد پس هدف از ارزشیابی هم سنجش میزان تغییرات حاصله در رفتار فراگیران است . پس سنجش رفتار فراگیران ، بهترین شاخص برای تعیین کیفیت آموزش می باشد .
برای داشتن یک ارزشیابی صحیح می بایست اهداف ارزشیابی تعیین شده باشد . ابزار جمع آوری اطلاعات لازم پیش ببینی شده باشد . تحلیل و تفسیر اطلاعات و استفاده از نتایج به منظور بهبود کیفیت آموزش پیش بینی شده باشد .
اهداف آموزشی می بایست روشن و شفاف باشد . سوالات مطرح شده ، پاسخ های کوتاه و معینی داشته باشد . و این سوالات سخت یا ذهنی نباشد .
طرح درس:
برنامه ریزی و سازمان دادن به مجموعه فعالیتهائی که توسط معلم در رابطه با هدف های آموزشی ، محتوی درس ، شیوه های انتقال مفاهیم ، و ارزشیابی دانش آموزان برای یک زمان مشخص تدوین می گردد .
برچسب: ،