مرکز خرید روغن سوخته و تصفیه روغن سوخته در سراسر کشور ایران

مقدمه و اهمیت موضوع:

هاری یک بیماری حاد و کشنده ویروسی سیستم مرکزی است که مخصوص گوشت­خواران اهلی و وحشی بوده انسان و سایر حیوانات خونگرم پستاندار بطور  تصادفی و غالباً از طریق گزش  به آن مبتلا می شوند.

اهمیت بیماری به دلایل زیر می باشد:

1-  میزان کشندگی بالا(صددرصد) بطوری که پس از ظهور علائم بالینی چه در انسان و چه در حیوان متاسفانه درمان پذیر نبوده و بیمار محکوم به مرگ خواهد بود.

2-  افزایش روند حیوان گزیدگی انسانی که بناچار سالانه مبالغ زیادی صرف خرید سرم و واکسن ضد هاری جهت درمان و پیشگیری مجروحین می­گردد که در مورد واکسن کلاً و در مورد سرم بخش اعظم آن از کشورهای خارج خریداری می­گردد.

3-  تلفات و خسارت اقتصادی که بیماری در دام ها ایجاد می کند.

وضعیت و پراکندگی بیماری در جهان:

با وجودی­ که بیش از یک قرن از کشف واکسن هاری توسط پاستور می­گذرد به علت تنوع میزبان­های حساس به بیماری در حیوانات اهلی و وحشی نظیر گوشت­خواران، علف­خواران، جوندگان، خفاش­ها هنوز بیماری در بیشتر کشورهای جهان از نواحی قطبی تا مناطق استوایی به صورت آندمیک وجود دارد و علیرغم پیشرفت­های حاصل در تکنولوژی و علوم پزشکی و پیراپزشکی و مطالعات گسترده دهه اخیر با کمال تاسف هنوز درمانی برای مبتلایان به هاری پس از ظهور علایم بالینی وجود ندارد. بطویکه علیرغم عدم گزارش­دهی بسیاری از کشورها سالیانه نزدیک به 6 میلیون نفر در دنیا علیه هاری واکسینه شده حدود 000/500 نفر با فجیع ترین وضعی در اثر این بیماری جان می­سپارند.

وضعیت بیماری در ایران:

درکشور ما هم مشکل هاری وحشی و هم گرفتار هاری اهلی می­باشیم. هاری حیوانی به صورت آندمیک در تمام استان­های کشور کم و بیش وجود دارد اما در مناطق جنگی و کوهستانی شیوع آن بیشتر است. مخازن هاری وحشی در نقاط کوهستانی گرگ و روباه می­باشد. مخازن هاری شهری معمولاً سگ­های ولگرد و در موارد کمی گربه­ها هستند. ضمناً هر ساله تعداد زیادی از دام­های اهلی در اثر ابتلای به هاری تلف شده و زیان های اقتصادی فراوانی را بوجود می آورند.

عامل بیماری:

ویروسی است نوروتروپ که از گروه رابدوویروس­ها، ویروس هاری در حرارت 50 درجه سانتی­گراد در عرض 15  دقیقه و در حرارت 60 درجه سانتی­گراد در عرض 35 ثانیه و در حرارت 100 درجه سانتی­گراد در عرض چند ثانبه ازبین می­رود. بنابر این برای ضد عفونی کردن وسایل آْلوده کافی است چند دقیقه آن­ها را بجوشانند، فنل، الکل، و فرمل سریعاً ویروس را از بین می­برند.

راه­های سرایت بیماری:

1.       راه گاز گرفتن: اصلی ترین راه (درگربه سانان از طریق کشیدن پنجول نیز ممکن است).

2.       راه پوست: بیماری هاری از راه پوست سالم قابل سرایت نیست ولی اگر کوچکترین خراش یا زخمی در جلد وجود داشته باشد قابل انتقال خواهد بود.

3.       راه مخاط: امکان پذیر است، بنابر این سگ ها و گربه های به ظاهر سالم در اواخر دوره کمون بیماری، می توانند از طریق لیسیدن لب و چشم و بینی کودکانی که با آنها بازی می کنند صاحبان خود را به بیماری هاری مبتلا نمایند.

4.       راه تنفس: امکان پذیر است (خصوصاً در غارهایی که خفاش آلوده زندگی می کند).

5.       انتقال از راه دستگاه گوارش: بعید است ولی حیوانات گوشت­خوار ممکن است بندرت از خوردن لاشه حیوانات تلف شده از بیماری هاری به این بیماری مبتلا شوند. ضمناً بایستی از خوردن گوشت و سایر فراورده­های دام­های مبتلا به هاری خودداری شود.

6.       انتقال از راه جفت: بعید نیست.

7.       انتقال از طریق وسایل آلوده: بعید است (چون ویروس هاری بی­هوازی است).

8.       انتقال بیماری از انسان به انسان: در موارد نادر.

هاری در حیوانات:

کلیه حیوانات خونگرم، پستاندار اهلی و وحشی اعم از گوشتخوار، علفخوار، پرندگان، خفاش­ها نسبت به بیماری هاری حساس هستند که این تعداد میزبان­های مختلف موجب گسترش وسیع بیماری شده است. مسئله هاری شهری در ایران بیشتر مربوط به سگ و در موارد کمی گربه و سایر حیوانات است.

علائم بیماری در حیوانات:

دوره نهفتگی در سگ و گربه معمولاً 3 ـ 2 هفته و گاهی چند ماه است. در حیوانات دیگر دوره کمون بر حسب نوع حیوان فرق می­کند و در غیر گوشتخواران طولانی تر از گوشتخواران می­باشد. نکته جالبی که باید به آن اهمیت داده شود این است که در سگ و گربه 3 تا 10 روز قبل از علائم بالینی ( بندرت بیشتر از 3 روز ) ویروس در بزاق حیوان وجود دارد و می تواند بیماری را انتقال دهد. به عبارت دیگر اگر سگ و گربه در زمان گزش آلوده به هاری باشند علائم بالینی حداکثر 5 تا 8 روز بعد در حیوان ظاهر خواهد شد. خوشبختانه با بررسی­هایی که توسط کارشناسان انستیتو پاستور ایران در نقاط مختلف کشور بر روی خفاش ها به عمل آمده تا کنون مورد مثبتی مشاهده نشده است.

علائم بیماری در حیوان:

اولین علامت بیماری در رفتار و عادات حیوان می باشد، بطوریکه یا:

بیش از اندازه به صاحب خود انس و الفت پیدا می کند و مثل اینکه از او استعانت می طلبد یا

عصبانی و بد خو گردیده غذای خود را بخوبی نمی خورد.

پیشرفت بیماری در موارد کمی به صورت فلجی (هاری ساکت) در آمده حیوان به گوشه ای پناه برده ابتدا دست ها سپس پاها و بعد سایر اندام ها فلج شده و در اثر فلج دستگاه تنفس تلف می شود.

ولی در بیشتر مواقع پس از گذشت دوره تغییر رفتار، حیوان پریشان و مضطرب و کم کم به صورت وحشی و درنده در آمده به گاز گرفتن سنگ و چوب و اشیا مختلف پرداخته و خانه خود را ترک و بدون مقصد به هر جا می رود و به هر کس و هر حیوان که سر راه او باشد حمله می­کند، پس از مدتی در اثر دوندگی زیاد و گرسنگی و تشنگی به علت عدم امکان بلع کف از دهانش سرازیر شده و مرتباَ به زمین می­خورد، صدای پارس حیوان خشن و ناموزون و بریده و حالت درندگی در چهره اش هویدا می­باشد. سگ ها اغلب به وسیله مردم کشته می­شوند و اگر فرار کند بزودی در اثر فلج دستگاه تنفسی خواهد مرد. گربه پس از طی دوره کمون به محل تاریکی می­رود و اگر با چراغ به آن جا بروند به افراد حمله می­کند و در مورد هاری پنجه های گربه مثل دندان سگ یا گرگ عمل می­کند زیرا گربه دائماَ مشغول لیسیدن پنجه هایش می­باشد و مرتب پنجه ها آلوده به بزاق می­شوند و موقع پنجه کشیدن بر روی دست و پا یا صورت انسان بیماری را ا ز راه خراش انتقال می­دهد.

در حیوانات نشخوار کننده علائم هاری متفاوت است ولی همگی مشکلاتی از نظر بلع پیدا می­کنند و آب و کف از دهان­شان سرازیر می شود. در چنین مواردی به هیچ­وجه نباید دست را داخل دهان حیوان کرد.

در روباه­ها گاهی دوره کمون طولانی شده و در این مدت به صورت ناقل سالم در می­آیند. در خفاش­ها نیز چنین است و گاهی دوره کمون تا یک فصل طول می کشد و در تمام این مدت حتی بدون اینکه دارای تیتر آنتی بادی باشند بیماری را انتقال می­دهند. مقدار بزاقی که گرگ دفع می­کند خیلی بیشتر از سگ می­باشد. ضمناَ در یک بررسی سگی که با ویروس نوع اتیوپپی آلوده شده بود پس از ظهور علائم بالینی به تدریج بهبودی یافته و به تناوب مدت 305 روز ویروس رادر بزاق خود داشته. پس امکان ناقل سالم بودن در سگ هم وجود دارد.

علائم بیماری در انسان:

بیماری در انسان دارای 4 مرحله است که عبارتند از:

الف) دوره کمون بیماری: بین 2 تا 8 هفته و گاهی کمتر تا 5 روز و به طور نادر تا 1 سال و بیشتر.

عوامل موثر در دوره کمون:

       فاصله محل گاز گرفتگی تامغز: هر چه این فاصله کمتر باشد بیماری زودتر ظاهر خواهد شد.

       وسعت جراحات: هر چه وسعت جراحات بیشتر باشد انتشار ویروس بیشتر و دوره کمون کوتاه تر خواهد بود.

       نوع حیوان مهاجم: گاز گرفتگی به وسیله حیوانات وحشی خصوصاَ گرگ خطرناک و سریع الانتشارتر از گزش حیوانات اهلی است.

       کیفیت محل گاز گرفتگی: گاز گرفتگی­هایی که از روی لباس انجام گیرد دوره کمون بیشتری از موارد مشابه در نقاط عریان بدن را خواهد داشت.

       سن: در بچه ها دوره کمون کوتاه تر از بزرگسالان می باشد.

       عوامل دیگر: عوامل دیگری مثل حدت ویروس و راه ورود ویروس در دوره کمون بیماری موثرند(اگر ویروس ا زراه تنفس وارد شوند دوره کمون کوتاه­تری خواهد داشت).

ب) دوره مقدماتی بیماری: این دوره 2 تا 3 روز قبل از ظهور علائم اصلی بیماری بوده و دو تا سه روز و گاهاَ یک هفته تا ده روز بطول می انجامد.

نشانه های مهم این دوره:

       خستگی، بی­اشتهایی، افسردگی، بی­قراری، تف­اندازی، سوزش و خارش و گاهی درد محل گزیدگی، هیجان، تحریک پذیری، بی­خوابی، تب و دردهای شکمی.

ج) دوره بر انگیختگی(مهم ترین علائم):

       تحریک پذیری شدید، بیمار در اثر کوچکترین صدا یا نور یا سایر محرک­ها به شدت متشنج شده و دچار انقباضات شدید عضلانی شده، خود را به در و دیوار زده و اطراف دهان را کف  می­پوشاند.

       عطش، بیمار عطش فراوان داشته ولی به علت انقباض عضلات گلو قادر به نوشیدن آب نمی­باشد و هنگام نوشیدن عق می­زند و احساس خفگی می­نماید.

       هیدروفوبی، بیمار بادیدن یا شنیدن صدای آب به شدت تحریک می­گردد.

       آئروفوبی، عبور هوا از روی صورت نیز باعث تحریک بیمار می شود.

نکته: انسان هار بطور کلی نسبت به تمام محرک های فیزیکی، شیمیایی، حسی، بویایی عکس العمل شدید نشان می­دهد ولی این عکس العمل ها و رفتار­های تهاجمی 1 تا 5 دقیقه بیشتر طول نکشیده و در فواصل پیدایش آن­ها بیمار خسته و کوفته، آرام و بی­حال بر روی تخت یا زمین می­افتد.

       صدای بیمار خشن، لب­ها برگشته، نگاه او ثابت و متحیر و مردمک چشم متسع و اشک از چشمان وی سرازیر می شود، گاهی حالت لوچی ظاهر می گردد.

       غالباَ استفراغ شدید و خون آلود وجود دارد.

       قدرت تکلم از بیمار سلب شده صدائی شبیه به صدای حیوان مهاجم از خود در می­آورد.

       درجه حرارت بدن کمی بالا می رود و ندرتاَ به 40 درجه می رسد، عرق در ابتدای بیماری زیاد است ولی به تدریج کم می­شود.

د) دوره اغماء: بیمار به تدریج با افزایش و تشدید انقباضات عضلانی و نخوردن غذا و نیاشامیدن آب ناتوان و فرسوده شده و در اثر انقباضات شدید عضله قلب و بالاخره فلج دستگاه تنفسی فوت می­نماید. ضمناَ نوع فلج در بیمار هار از نوع بالارونده و قرینه می­باشد به همین جهت گاهی با بیماری گیلن باره اشتباه می شود. نکته جالب اینکه از ابتدا تا انتهای بیماری هوش و هواس بیمار پابرجا بوده و به اطرافیان خود با ایما و اشاره توصیه می کند که به او نزدیک نشوند و این یک معیار تشخیص برای پزشک معالج می­باشد.

هـ) مرحله مرگ.

تشخیص هاری

مورد مظنون (Suspected): هر نوع تماس مشکوک انسان با بزاق حیوان (تا مدت حداکثر 14 روز در گوشتخواران  و 3 الی 4 ماه در علفخواران) به عنوان حیوان گاز گرفتگی و مشکوک به هاری بوده بایستی ثبت و گزارش گردند.

تشخیص محتمل (Probable): بروز علائم بالینی آنسفالو میلیت (ترشح بزاق، سر درد، هیدروفوبی، فتوفوبی و...) با توجه به سابقه بیمار (تماس با بزاق حیوان و یا گزش).

تشخیص قطعی (Define): جداکردن ویروس از مغز و یا بزاق و یا پوست ناحیه گردن و یا مشاهده اجسام نگری درسلول­های عصبی مغز.

تشخیص هاری در انسان:

الف)  قبل از بروز علائم:

1.       تشخیص هاری در حیوان مهاجم بوسیله دکتر دامپزشک.

2.       تحت مراقبت قرار دادن سگ گزنده به مدت 10 روز تمام، و اگر تا روز تزریق نوبت چهارم واکسن(روز چهاردهم) سگ زنده ماند مسلماَ هار نیست و باید از ادامه واکسیناسیون شخص گزیده شده خودداری شود.

3.       نمونه برداری از بافت مغز با استفاد ه از کیت های مخصوص نمونه برداری.

ب) بعد از ظهور علائم و مرگ:

پس از ظهور علائم هاری و به منظور تشخیص قطعی بیماری در انسان پس از فوت می­بایستی مراتب تلفنی با بخش هاری و به منظور نمونه برداری (اتوپسی) اعلام و هماهنگی و اقدام لازم بعمل آید.

درمان:

هر چند بیمار مبتلا به هاری پس از ظهور علائم بالینی قاعدتاَ محکوم به مرگ می­باشد ولی بدلیل اینکه سه مورد بهبودی از بیماری در انسان و موارد بیشتری در حیوانات گزارش شده است. بیمار را باید تحت مراقبت­های ویژه قرار داد به این ترتیب که او را در یک اطاق کم نور در محلی بی سر و صدا و ساکت  و آرام بستری نموده اقدامات زیر را انجام داد:

       تامین تعادل الکترولیتی.

       تزریق داروهای آرامبخش و ضد تشنج.

       تزریق آنتی بیوتیک در صورت وجود عفونت.

       ساکشن مواد ترشحی از ریه و باز نگهداشتن راههای تنفسی و در صورت امکان استفاد ه از دستگاه ریه مکانیکی.

نکته: افرادی که از بیماران هار مراقبت می نمایند باید قبلاَ بر علیه بیماری هاری واکسینه شده باشند و در تمام مدت تماس از ماسک، دستکش، عینک و گان استفاده نمایند. ضمناَ تمام کسانی­ که با بیمار هار تماس مخاطی داشته یا در معرض تماس با بزاق و تراوشات دهان بیمار قرار گرفته­اند علی الخصوص که دارای زخم باز یا ترک خوردگی در دست و پا باشند اگر قبلاَ واکسینه نشده اند باید یکدوره کامل واکسن (پنج نوبت) تزریق نمایند.

اقدامات درمان پیشگیری در مورد افراد حیوان گزیده:

افرادی که مورد گاز گرفتگی حیوانات قرار می­گیرند اگر بلافاصله و در اسرع وقت به مراکز درمان پیشگیری مراجعه و تحت اقدامات درمان پیشگیری قرار گیرند می­توان از ابتلای به بیماری هاری در آن­ها جلوگیری کرد.

این اقدامات عبارتند از:

1.     زدودن و خارج ساختن ویروس هاری از محل زخم:

مهم ترین قسمت پیشگیری از هاری ( تا 50% ) رعایت کامل همین نکته است، برای این کار لابلای زخم را با آب تمیز و صابون (با استفاد ه از برس) حداقل به مدت 5 تا 10 دقیقه عمیقاَ شستشو و در جریان آب روان قرار دهید.

2.     خارج کردن کف صابون از لابلای زخم:

با استفاده از شیلنک آب یا پیستوله آب پاش و بوسیله برس، زیرا باقی ماندن صابون بعضی مواد ضد عفونی کننده را که بدنبال شستشو مورد استفاده قرار خواهد گرفت خنثی می­کند.

3.     قطع کامل قسمت های له شده و نکروزه.

4.     ضد عفونی زخم با الکل 4 تا 70 درجه یا محلول بتادین 1% یا سایر مواد ضد عفونی کننده.

5.     زخم حیوان گزیدگی را نباید بخیه زد، چون ویروس هاری بی­هوازی بوده و در مقابل نور و اکسیژن هوا خاصیت حیاتی خود را از دست می­دهد. البته در مورد زخم­های بسیار عمیق که شریان­های خونریزی دهنده دارند استثنائاً می­توان شریان را بخیه زد که در این صورت می­بایستی مقداری سرم ضد هاری را در داخل زخم انفیلتره نمود.

6.     تزریق سرم ضد هاری:

بخصوص در گزش توسط حیوانات وحشی، متواری شدن حیوان مهاجم، زخم­های عمیق و متعدد بویژه در ناحیه سر و صورت و گردن یا نوک انگشتان (20 واحد به ازای هر کیلو گرم وزن، نصف آن در عضله و نصف دیگر در داخل و اطراف جراحت، اگر بیش از 5 میلی لیتر باشد در دو محل جداگانه تزریق گردد).

7.     تزریق واکسن ضد هاری:

در پنج نوبت در روز های 0 ـ 3 ـ 7 ـ 14 ـ 30 ( + 90 ) حتماً در عضله دلتوئید، در اطفال کمتر از 2 سال در ناحیه فوقانی جانبی ران (10 ـ 7 روز بعد از واکسیناسیون آنتی بادی در بدن شخص ظاهر می شود).

نکته : در افراد زیر دز اولیه واکسن 2 به برابر افزایش می یابد: بیماری مزمن (نظیر سیروز کبدی)، نقص ایمنی مادر زادی یا ابتلا به ایدز، مصرف کورتیکو استروئید ها و داروهای ضد مالاریا، فقر غذایی، مراجعه با تاخیر (48 ساعت یا بیشتر)، در افرادیکه تزریق واکسن و سرم لازم باشد ولی سرم در دسترس نباشد.

عوارض واکسن: ندرتاً سرخی و تورم ناحیه تزریق، تورم غدد لنفاوی مجاور و گاهی سردرد، سرگیجه، تهوع، درد های عضلانی، خارش و کهیر (که با مصرف آنتی هیستامین و کورتون و اپی­نفرین برطرف خواهد شد) آنسفالیت ، بسیار ندرتاً 4 ـ 1 هفته بعد از واکسیناسیون.

8.     تزریق سرم و واکسن ضد کزاز.

9.     آنتی بیوتیک تراپی: به منظور پیشگیری از عفونت­های ثانویه (پنی­سیلین، آموکسی­سیلین، سفالکسین) به مدت 10 ـ 7 روز.

10. تحت مراقبت قرار دادن حیوان مهاجم:

به مدت 10 روز، اگر حیوان تلف شد واکسیناسیون تا آخر ادامه می یابد، و اگر سالم بود حیوان مسلماً هار نیست و ادامه واکسیناسیون لازم نیست.

11. نمونه برداری از حیوان مهاجم مشکوک.

برنامة کنترل و پیشگیری در سطح مراکز بهداشتی درمانی:

1.    آموزش مردم در زمینة اهمیت بیماری، راه­های سرایت و راه­های جلوگیری از ابتلا به بیماری.

2.    ایجاد هماهنگی بین واحدهای مختلف مستقر در سطح منطقه از قبیل شهرداری، دامپزشکی، محیط زیست، بخشداری و... جهت اقدامات مربوط به بهسازی محیط و جمع آوری و دفن صحیح زباله و جمع آوری سگهای ولگرد و ...

3.    جلب همکاری و مشارکت مردم در زمینة جمع آوری و دفن صحیح زباله.

4.    آموزش دامداران و روستائیان در زمینة همکاری با مسئولین دامپزشکی جهت شناسایی و قلاده زدن و واکسیناسیون سگ­های خانگی و گله علیه هاری.

5.    آموزش دامداران در زمینة عدم کشتارهای غیر مجاز.