آنچه درباره اهدای خون باید بدانیم
اهمیت این مساله وقتی بیشتر میشود که بدانیم از هر 3 نفر یک نفر در طول حیات خود به تزریق خون و فرآوردههای خونی نیاز پیدا میکند.
خانمهای باردار پس از زایمان، افرادی که دچار سوانح و حوادث مختلف شدهاند، بیماران سرطانی که تحت شیمیدرمانی قرار دارند، بیماران تالاسمی، هموفیلی و... از عمده نیازمندان خون در سطح جهان هستند.
علیرغم تمام پیشرفتهایی که امروزه در حوزههای مختلف علم پزشکی انجام شده است هیچ گونه جایگزین مصنوعی برای خون پیدا نشده که بتوان با استفاده از آن نیاز بیماران مختلف را مرتفع ساخت و تنها راه تامین نیاز به این ماده حیاتی، خونی است که معمولا اهدا یا خریداری میشود.
نبود یک جایگزین مناسب، محدودیت مدت زمان نگهداری خون و فرآوردههای آن باعث میشود نیاز به خون یک ضرورت دائم باشد و اهدای خون جایگاه ویژهای بیابد.
هر کدام از ما ممکن است در زمانهای بحرانی از زندگی خود به تزریق خون نیاز پیدا کنیم و تازه شاید آن زمان به اهمیت خون و فرآوردههای آن پی ببریم.
به طور متوسط از هر 7 نفری که به علتی خاص وارد بیمارستان میشوند، یک نفر به تزریق خون احتیاج دارد و از یک واحد خون که از هر اهداکننده دریافت میشود، میتوان سلولهای قرمز خونی، پلاسما، پلاکت استخراج کرد و با آنها جان 3 نفر را نجات داد. تمام فرآیند اهدای خون حدود 45 تا 60 دقیقه طول میکشد و مدت خون گرفتن تنها
15 دقیقه خواهد بود.
تقریبا 25 درصد از ما در تمام طول زندگی دستکم به یک بار تزریق خون نیاز پیدا میکنیم.
نیاز به این واحدهای خون در روزهای تعطیل سال و نیز در فصول گرم سال که مسافرتها افزایش مییابد و در نتیجه آمار تصادفات و جراحات بیشتر میشود، جدیتر از دیگر فصول سال است.
آیا من گزینه مناسبی برای خون دادن هستم؟
به طور کلی هر فردی که حداقل 17 سال و حدود 50 کیلوگرم وزن و در ضمن تعداد نبض و میزان فشار خون مناسبی داشته و کاملا سالم باشد، میتواند اقدام به اهدای خون کند. به طور کلی آگاهی از سلامت اهداکنندگان در مراجعه به مراکز اهدای خون با طرح سؤالاتی درباره داروهای مصرفی، وجود بیماری خاص و نیز مسافرت به مناطق پرخطر صورت میگیرد. تاریخچهای که پزشک مرکز از شما میگیرد، به حفظ سلامت خود شما به عنوان اهداکننده و نیز گیرنده خون کمک میکند تا در صورت وجود مشکل، از اهدای خون ممانعت به عمل آید. در اهدای خون به طور تقریبی از هر فرد، یک واحد خون برابر با 450 میلیلیتر گرفته میشود که این مقدار در طول 24 ساعت توسط بدن جایگزین میگردد. سلولهای قرمز خون هم که در فرآیند اهدای خون کاهش پیدا کردهاند، در مدت چند هفته جبران میشوند.
علیرغم تمام پیشرفتهایی که امروزه در حوزههای مختلف علم پزشکی انجام شده است هیچ گونه جایگزین مصنوعی
برای خون پیدا نشده که بتوان با استفاده از آن نیاز بیماران مختلف را مرتفع ساخت
اگر سرماخورده هستید یا به آنفلوآنزا مبتلا شدهاید تا 48 ساعت پس از پایان علائم بیماری، اگر تحت عمل جراحی قرار گرفتهاید تا 6 هفته، اگر آنتیبیوتیک مصرف کردهاید تا 72 ساعت از آخرین دوز مصرفی، اگر آسپیرین مصرف کردهاید تا 48 ساعت پس از مصرف این دارو، اگر تتو یا خالکوبی کردهاید تا یک سال، اگر تحت درمانهای تهاجمی دندان قرار گرفتهاید تا 72 ساعت و چنانچه جرمگیری دندان داشتهاید تا 24 ساعت از خون دادن منع هستید. پس از گذشت این مدت زمان میتوانید خون خود را اهدا کنید. به علاوه اگر به مناطقی مسافرت کردهاید که خطر ابتلا به مالاریا داشتهاید تا یک سال نباید خون اهدا کنید، اما اگر داروهای آلرژی، فشار خون، ویتامین، قرصهای رژیمی، داروهای خوابآور، ایبوپروفن مصرف میکنید برای شما منعی وجود ندارد. همچنین اگر واکسن آنفلوآنزا و نیز واکسن هپاتیت B تنها برای پیشگیری تزریق کردهاید، میتوانید خون اهدا کنید ولی اگر بعد از تماس مشکوک اقدام به تزریق واکسن هپاتیت B کردهاید، تا یک سال مجاز به اهدای خون نیستید. تزریق واکسن سرخک و سرخجه هم یک ماه ممنوعیت اهدای خون دارد. در صورتی که هیچ یک از این موارد ممنوعیت نداشته باشد، حتی اگر بیمار دیابتی هستید و از قرص استفاده میکنید هم به طور کلی میتوانید هر 56 روز یک بار خون اهدا کنید.
برای اهدای خون معمولا ارائه کارت شناسایی معتبر ضروری است، چون مشخصات فرد اهداکننده ثبت میشود و در ادامه توسط یک پزشک معاینه میشود، به این صورت که پزشک پس از مصاحبه مختصری با گرفتن قطرهای خون از نوک انگشت فرد اهداکننده، میزان هموگلوبین وی را تعیین میکند.
اطلاعاتی که از فرد اهداکننده گرفته میشود، کاملا محرمانه بوده و در هیچ صورت افشا نمیشود. در آخر به وسیله پرسشنامهای از شما پرسیده میشود که آیا فکر میکنید بهتر است پس از انجام خونگیری از خون شما برای بیماران مصرف شود یا خیر؟
و شما پاسخ خود را در صندوق خاصی میاندازید، به این شیوه خودحذفی محرمانه گفته میشود که کارایی بسیار خوبی در تامین ایمنی خونها دارد. در این صورت اگر فرد بفهمد خون وی برای استفاده مناسب نیست و نتواند حقیقت را به پزشک بگوید در این مرحله خون خود را از محدوده قابل استفاده خارج میکند.
پس از طی مراحلی یک خونگیر آموزش دیده با وسایل استریل حدود یک واحد خون یعنی 350 تا 450 میلیلیتر از شما میگیرد، معمولا این کار طی 5 تا 10 دقیقه صورت میگیرد. در کل حدود 30 تا حداکثر 60 دقیقه طول میکشد تا مراحل خونگیری به پایان برسد.
اهدای خون چه مزیتهایی دارد؟
اهدای خون عملی انساندوستانه محسوب میشود که میتواند جان انسانی را از مرگ نجات دهد ولی در کنار این اقدام انسانی نباید مزیتها و فواید بیشمار خوندادن را برای خود فرد اهداکننده نادیده گرفت. اهدای خون به طور مرتب بدن شما را از لحاظ جسمی سالمتر نگه داشته و خطر بروز بسیاری از بیماریها را تا حد زیادی کاهش میدهد. یکی از فواید اهدای خون این است که در هر بار خون دادن، شما تحت چکاپ قرار میگیرید و به این طریق از وضعیت خود آگاه میشوید. فشار خون، ضربان قلب و سایر علائم حیاتی شما در این مرحله بررسی میشود و در صورت بروز مشکل، اقدامات لازم صورت میگیرد.
در خون دادن میزان آهن خون کاهش مییابد و از این طریق خطر بروز بیماریهای قلبی کم میشود. تحقیقات ثابت کرده است بالا بودن میزان آهن خون شانس ابتلا به بیماریهای قلبی ـ عروقی را افزایش میدهد، چرا که آهن فرآیند ترکیب کلسترول با اکسیژن را در بدن تسریع میکند و به عروق آسیب میزند. خون دادن به طور منظم بخصوص در مردان که آهن خونشان را از دست نمیدهند میتواند خطر بیماریهای قلبی را تا یک سوم کاهش دهد. همچنین خون دادن سلامت قلب و عروق را بالا میبرد، به طوری که با اهدای منظم خون خطر حملات قلبی تا 88 درصد و خطر ناراحتیهای قلبی ـ عروقی مانند سکته تا 33 درصد کاهش مییابد.
خون دادن تولید سلولهای قرمز خونی را نیز افزایش میدهد. با گرفتن خون از بدن دهنده، سلولهای خونی کاهش مییابند و سلولهای جدیدی برای جایگزینی این سلولها توسط مغز استخوان ساخته میشود که همین امر خون را تازه میکند و در نتیجه اهدای خون تولید سلولهای قرمز خونی را تسریع میبخشد. همچنین اهدای خون خطر سرطان را کاهش میدهد. سرطان کبد، ریه، روده بزرگ، معده و گلو از جمله سرطانهایی هستند که با خون دادن رابطه مستقیم داشته یا اهدای خون کاهش مییابند.
خون دادن از تجمع بیش از حد آهن در بافتهای بدن و نیز متابولیسم نامناسب آهن که نوعی اختلال ژنتیکی محسوب میشود، جلوگیری میکند. بالا رفتن مقدار آهن در بدن به اندامها صدمه میزند و اهدای خون میتواند فرد را از چنین مشکلی نجات دهد.
در ضمن تولید یک واحد خون حدود 650 کالری در بدن میسوزاند و بدین طریق فرد اهداکننده، میتواند کاهش وزن هم داشته باشد. خون دادن در افراد سالمند میتواند قوای آنها را تازه کرده و انرژی و نیروی مضاعفی به آنها بدهد.
از لحاظ روحی نیز اهدای خون تاثیر مثبتی روی افراد میگذارد، چراکه فرد احساس میکند توانسته برای انسانهای دیگر کاری انجام دهد و این مساله منجر به ایجاد رضایت قلبی و احساس مفید بودن در فرد میشود. جالب اینجاست که مطالعات نشان داده است افراد سیگاری که به طور مرتب خون میدهند یک سوم کمتر از افراد مشابه خود که خون نمیدهند در معرض بیماریهای قلبی ـ عروقی بخصوص سکته هستند.
پیامدهای اهدای خون
حجم خونی که در طول خونگیری از بدن خارج میشود طی چند روز جبران میشود. به همین دلیل پس از اهدای خون میتوانید به زندگی روزمره خود باز گردید ولی به یاد داشته باشید که از انجام فعالیتها و ورزشهای سنگین بپرهیزید. معمولا احساس گیجی و سبکی در سر از شایعترین عوارضی است که افراد اهداکننده معمولا با آن مواجه میشوند. بیشتر عوارض معمولا در سنین پایینتر مشاهده میشود. برخی از این عوارض عبارتند از غش کردن یا از حال رفتن، تعریق یا احساس سردی، احساس کوفتگی در مفاصل، استرس، حالت تهوع و تشنج یا احساس سوزن سوزن شدن روی لبها و بینی. البته این علائم گذرا هستند و در نهایت در عرض یک تا 2 روز از بین میرود ولی در صورت تداوم هر یک از این علائم با پزشک مشورت کنید. برای جلوگیری از بروز چنین علائمی بهتر است پس از خون دهی مایعات فراوانی مصرف کرده و تغذیه خوبی داشته باشید.
همچنین قبل از اهدای خون مواردی وجود دارد که میتوان با رعایت آنها با کمترین مشکلات مواجه شوید، برای مثال بهتر است مدت کوتاهی قبل از اقدام به اهدای خون غذای مناسب و مغذی میل کنید، مایعات بیشتری بنوشید و در صورت مصرف دارو با پزشک مشورت کنید، چون در مواردی که داروهای ضدانعقاد مثل آسپیرین مصرف میشود بهتر است حداقل 48 ساعت قبل از خونگیری از مصرف این دارو خودداری شود.
بعد از پایان خونگیری هم باید حدود 15 دقیقه همچنان روی تخت استراحت کنید و کمی نوشیدنی و مواد غذایی بخورید.
حداقل تا 4 ساعت پس از خونگیری نباید به دستی که از آن خون گرفته شده است فشار وارد کنید. سعی کنید روز آرام و کمهیجانی داشته باشید. از انجام کارهای سنگین یا فعالیتهایی مثل ورزش خودداری کنید.
حداقل یک ساعت بعد از خونگیری از استعمال سیگار و دخانیات دیگر پرهیز کنید. در صورتی که دچار علائم افت فشار مثل احساس ضعف و سرگیجه شدید روی زمین یا یک سطح صاف دراز بکشید و پاهای خود را بالاتر از سطح بدن قرار دهید یا نشسته و سر خود را بین زانوهایتان قرار دهید. سعی کنید از نوشیدنیها و غذاهای غنی از آهن بیشتر استفاده نمایید. اگر از محل ورود سوزن، خونریزی داشتید دست خود را روی آن قرار داده فشار دهید و همزمان دست خود را رو به بالا بگیرید. اگر احساس کردید حال بدی دارید با مرکز انتقال خون تماس گرفته و از پزشک یا پرستار مشاوره بگیرید.
برای کاهش خونریزی و خونمردگی در 24 ساعت اول از کمپرس سرد و بعد از آن از کمپرس گرم استفاده کنید.
چون در فرآیند اهدای خون حجمی از خون بدن خارج میشود، بنابراین باید قبل و بعد از اقدام به خون دادن کاملا آماده باشید. حتما قبل از اهدای خون به مقدار کافی مایعات مصرف کنید و هرگز با شکم خالی خون ندهید. شب قبل از اهدای خون سعی کنید زود بخوابید تا صبح سرحال باشید. همچنین حتیالامکان در طول هفته قبل از اهدای خون، از غذاهای سرشار از آهن مانند میوه، خرما، برگه زردآلو، هلو، آلو، کشمش، سبزیجاتی نظیر چغندر و اسفناج، گوشت سفید و قرمز، جگر، بوقلمون، غذاهای دریایی استفاده کنید تا بر اثر کاهش آهن دچار سرگیجه و عوارض بعدی نشوید.
برچسب: ،