مرکز خرید روغن سوخته و تصفیه روغن سوخته در سراسر کشور ایران

راهکارهای مقابله با عوارض شیمی درمانی

بسیاری از مردم از شنیدن واژه شیمی درمانی وحشت دارند و براین باورند که هر فردی که شیمی درمانی می‌شود، به بیماری سرطانی و درمان ناپذیری مبتلاست و به زودی زندگی را وداع خواهد کرد، در حالی که چنین نیست.

شیمی‌درمانی یکی از روش‌های درمان سرطان یا تخفیف موقت آن با استفاده از برخی داروهای خاص است که در اصطلاح پزشکی به آنها شیمی درمانی گفته می‌شود. کار اصلی این داروهای خاص از بین بردن عضو بیمار بدون صدمه به بافتهای مجاور آن است.این نوع از درمان اثراتی هم بر روی سلول‌ها و بافت‌های بدن دارد.

شیمی درمانی یعنی استفاده از برخی داروهای شیمیایی برای درمان هر نوع بیماری. یکی از راههای درمان انواع سرطان‌ها نیز استفاده از برخی داروهاست که در اصطلاح پزشکی به آن شیمی درمانی می‌گویند. در شیمی درمانی گروه پزشکی تلاش می کنند که ، بدون آزردن موضع مبتلا به بیماری و بافتهای مجاور عضو بیمار، سلول سرطانی را با داروهای خاص نابود و مهار کنند.

در مقاله زیر که توسط واحد آموزش بیمارستان شهید دکتر فیاض بخش تهیه شده راهکارهای مقابله با عوارض شیمی درمانی و تغذیه مناسب برای بیماران سرطانی تشریح شده است. اما این مطالب فقط جنبه اطلاع رسانی دارد و توصیه می شود افراد در معرض شیمی درمانی به این موارد اکتفا نکنند و حتما با پزشک معالج خود مشورت کنند.

زخمهای دهان

با مشورت پزشک از داروهای مالیدنی یا خوراکی برای تخفیف درد زخم استفاده کنید. غذای سرد یا هم دما با دمای اتاق مصرف کنید. غذای گرم و داغ می تواند سبب تحریک و حساس شدن دهان و حلق شوند. غذاهای نرم مانند بستنی، شیرمیوه، غذای بچه، میوه های نرم ( موز و سس سیب)، پوره سیب زمینی، غذاهایی که از غلات تهیه شده و با شیر به عنوان صبحانه مصرف می شود، تخم مرغ آب پز، املت، ماست، پنیر، ماکارونی و پنیر، فرنی، پودینگ ( دسر محتوی آرد برنج و تخم مرغ) و ژله مصرف کنید.

همچنین می توانید غذاها را به صورت پوره در مخلوط کن تهیه کنید تا نرم تر باشد و راحت تر خورده شود. از غذاها و آب میوه های اسیدی و محرک مانند گوجه فرنگی و مرکبات (پرتقال، لیمو و گریپ فروت)، غذاهای ادویه دار یا نمکی و غذاهای خشک یا تست شده مانند سبزیجات خام، گرانول (مخلوطی از کنجد، میوه های شیرین و عسل)، ذرت و غذاهای برشته اجتناب کنید.

خشکی دهان

با تجویز پزشک و در صورت نیاز از براق مصنوعی برای مرطوب نگهداشتن دهان استفاده کنید. مایعات فراوان بنوشید. با نظر پزشک از آب نبات بدون شکر، تکه های یخ با شکلات های سفت مکیدنی استفاده کنید. همچنین می توانید آدامس بدون شکر(بدون سوربیتول) بجوید.

غذاهای خشک و برشته را با مایعات بخورید. غذاهای خشک را با کره، مارگارین، سس یا آب گوشت خیس بدهید. غذاها را به صورت پوره و نرم بخورید. در صورتی که لبهای شما خشک می شوند از پماد یا ژل روغنی استفاده کنید. همیشه یک شیشه آب با خود به همراه داشته باشید. از مسواک نرم استفاده کنید.

اسهال

مایعات زیادی بنوشید تا جایگزین مایعات از دست رفته شود. مایعات سبک مانند آب، آب خورش، مایعات و نوشیدنی های غیر الکلی در این مورد بهتر است. اگر با نوشیدن این مایعات احساس تشنگی یا تهوع می کنید مایعات را رقیق کنید. مایعات را به آهستگی و هم دما با دمای اتاق بنوشید. در طول روز به جای سه وعده غذایی کامل، چند وعده غذایی با مقدار کم بخورید. غذاهای حاوی پتاسیم بخورید مگر آنکه پزشک به شما چیز دیگری بگوید.

اسهال موجب از دست رفتن املاح مهمی از بدن شما می شود. موز، پرتقال، سیب زمینی، هلو و زرد آلو منابع خوبی از پتاسیم هستند. اگر که باید رژیم مایع مصرف کنید تا روده های شما استراحت کنند از پزشک خود سوال کنید، زیرا رژیم مایعات تمام احتیاجات تغذیه ای بدن شما را فراهم نمی کنند بنابراین بیش از سه تا 5 روز آن را ادامه ندهید. غذای کم فیبر مصرف کنید که شامل نان سفید، برنج یا ماکارونی سفید قطعات موز، میوه پخته شده بدون پوست، پوره سبزیجات، مرغ یا بوقلمون بدون پوست وماهی باشد.

رژیم های پرفیبر مصرف نکنید چون موجب اسهال و درد شکم می شوند. غذاهای پرفیبر شامل نان غلات و سبزیجات خام، دانه های گیاهی، آجیل، ذرت لوبیا و میوه تازه یا خشک شده است. مایعات خیلی سرد یا داغ ننوشید چون به شدت اسهال می افزادیند. قهوه، چای کافئین دار، الکل و مایعات شیرین ننوشید. غذاهایی سرخ شده، چرب و ادویه دار هم نخورید چرا که موجب التهاب و در نتیجه تشدید اسهال و درد شکم می شود. شیر و محصولات لبنی مانند بستنی مصرف نکنید که باعث تشدید اسهال می شود.

گرگرفتگی

لباس نازک بپوشید. کافئین و الکل مصرف نکنید. ورزش سبک انجام دهید. روشهای تمدد اعصاب و آسودگی روان را به کار ببرید. موسیقی ملایم گوش دهید و مطالعه داشته باشید.

یبوست

برخی از داروهای شیمی درمانی ممکن است یبوست شدید بدهد. برای رفع این مشکل رعایت نکات زیر موثر است:

۱- به میزان زیاد حداقل 8 لیوان در روز مایعات بنوشید.

۲-نیم ساعت قبل از زمان معمول اجابت مزاج، آب گرم بنوشید.

۳- خوارکی هایی مانند میوه، سبزی خام و نان سبوس دار بخورید که مقدار زیادی مواد فیبری در آنها موجود است در صورت امکان، غذاهایی مانند نان و برشتوک، غلات، سبوس گندم، ریشه گندم، نخودفرنگی و لوبیای خشک را مصرف کنید. در 48 ساعت اول بعد از تزریق دارو مایعات بیشتری مصرف شود زیرا باعث دارو از بدن و کاهش عوارض جانبی می شود.

ریزش مو یا آلوپسی

رشد سلول های پیاز مو بر اثر داروهای شیمی درمانی موقتاً آسیب می بیند. ممکن است که داروهای شیمی درمانی روی پیاز مو اثر داشته یا نداشته باشند. ریزش مو کاملاً موقتی است و پس از قطع دارو متوقف می شود. معمولا ریزش مو از هفته دوم شیمی درمانی اتفاق می افتد که موقع شانه کردن یا شستن سرمتوجه می شوید و 8 هفته بعد از آخرین نوبت درمان، موها مجدداً شروع به رویش می کنند.

بهترین راه، استفاده از کلاه گیس، کلاه یا روسری های جذاب است. ممکن است در رویش مجدد جنس و رنگ مو با قبل متفاوت باشد.

تهوع و استفراغ

بعضی بیماران تهوع و استفراغ را دقیقاً بعد از شروع شیمی درمانی دارند ولی بعضی ها تا دو سه روز بعد از درمان دچار تهوع نمی شوند و بیماران زیادی هم هرگز دچار تهوع نمی شوند. تهوع باعث می شود که مواد غذایی لازم به بدن نرسد. غذاهایی که چاشنی زیاد دارند یا داغ و تند مزه هستند استفاده نکنید. غذاهای چرب و سرخ کرده، سوخته و خیلی شیرین مانند شکلات استفاده نکنید.

هر بار که غذا می خورید به مقدار کم و آهسته غذا بخورید تا هر بار مقدار کمی غذا وارد معده شود. غذا را خوب بجوئید تا آسانتر هضم شود. قبل از گرسنه شدن غذا بخورید چون گرسنگی می تواند سبب تشدید تهوع شود. روز تزریق از خوردن غذاهای سنگین که هضمش دشوار است خودداری کنید. مایعات خنک و کم شیرین مانند آب، آب سیب و... بخورید. استراحت بعد از غذا می تواند موثر باشد.

استراحت باید روی صندلی و در حالت نشته باشد. تا دو ساعت بعد از خوردن غذا از درازکشیدن خودداری کنید. درهنگام غذا خوردن مایعات کم مصرف کنید زیرا نوشیدن مایعات موجب احساس نفخ و پری شکم می شود. اگر صبح ها دچار تهوع می شوید غذاهای خشک، برشته یا کلوچه قبل از بلند شدن از خواب میل کنید.

موقع تهوع سعی کنید از راه دهان نفس بکشید. لباس گشاد بپوشید. تا هنگامی که استفراغ کنترل نشده هیچ غذایی نخورید و هیچ مایعی ننوشید. بوهای نامطبوع و ناخوشایند محیط را برطرف کرده یا کاهش دهید زیرا منجر به تهوع و استفراغ می شود. به هنگام کنترل استفراغ مایعات سبک مانند آب و آب گوشت به میزان کم بنوشید. نوشیدن به این صورت است که ابتدا هر10 دقیقه یک قاشق چایخوری به تدریج هر20 دقیقه یک قاشق غذاخوری و در نهایت هر30 دقیقه دو قاشق غذا خوری.

بی اشتهایی

یکی از شایع ترین مشکلات افراد طی دوران شیمی درمانی بی اشتهایی است. در بعضی افراد فقدان اشتها فقط در روز اول یا دوم اتفاق می افتد و برای عده ای دیگر به طور مداوم است. لقمه های غذایی کوچک میل کنید بدین ترتیب هم بهتر سیر می شوید و هم مقدار غذایی کافی میل کرده اید. برنامه غذایی مورد علاقه خود را طرح ریزی کنید.

داروهایی برای رفع تهوع و استفراغ استفاده کنید و بعد از فروکش کردن این علائم به خوردن غذا بپردازید. نباید طبق زمان معمول غذا مصرف شود بلکه باید هر زمان که احساس گرسنگی کردید غذا مصرف کنید. محیط باید تمیز، مرتب و آرامش بخش باشد و از اضطراب و افسردگی حتی الامکان دوری کنید.

مقدار وعده های غذایی را کاهش داده و بر دفعات آن بیفزایید. زمان وعده های غذایی طوری باشد که همه اعضاء خانواده حضور داشته باشند. بعد از هر وعده غذا دهان خود را بشویید و از مصرف شوینده هایی که حاوی الکل و گلسیرین هستند حتماً خودداری کنید زیرا باعث خشکی مخاط دهان می شود.

به هنگام غذا خوردن سعی کنید غذا را مزه مزه کنید و زیاد ننوشید چرا که معده شما را پر می کند و باعث می شود که کمتر غذا بخورید. گوشت قرمز به خصوص گوشت گاو ممکن است تلخ مزه به نظر آید زیرا بر اثر مصرف داروهای شیمی درمانی اختلالی در پرزهای چشایی پیدا می شود البته با زدن چاشنی و سس های مخصوص می توان گوشت را خوش طعم کرد.

هنگام غذا خوردن از بحث و جدل بپرهیزید. ورزش منقطع به اشتهای شما کمک می کند. گاهی اوقات تغییر شکل یک غذا اشتها آور می شود مانند شیرموز، غذاهای سرد و نرم مانند ماست و شیر را با میوه خرد شده مصرف کنید.