كم خوني يا آنمي چيست ؟
وقتي كه خون شما به اندازه كافي هموگلوبين نداشته باشد دچار آنمي مي شويد.
هموگلوبين كمك ميكند كه گلبولهاي قرمز خون، اكسيژن را از ريه ها به همه قسمتهاي بدن برسانند .
چه چيزي باعث بوجود آمدن آنمي ميشود ؟
آنمي انواع مختلف دارد كه هر كدام به دلايل مختلفي ايجاد مي شوند.
كم خوني فقرآهن (IDA) شايع ترين نوع كم خوني است وزماني اتفاق مي افتد كه دخيره آهن دربدن شما كم شده است. بدن شما به آهن احتياج دارد تا هموگلوبين بسازد. آهن بدن دراثر عوامل متعددي از قبيل عادت ماهيانه ، زخمها ، ورم روده يا سرطان روده خون از دست مي رود.
درصورتي كه برنامه غذايي آهن كافي نداشته باشد نيز ،بدليل كمبود اهن ممكن است كم خوني ايجاد شود.
كمبود آهن رژيم غذايي دردوران بارداري منجر به بروز كم خوني فقرآهن در مادرباردار مي شود. شما ميتوانيد آن را با مصرف غذاهاي جاوي اهن از قبيل گوشت ها ، صدف ، اسفناج ، عدس ، سيب زميني پخته با پوست ، تخمه افتاب گردان به دست اوريد.
كم خوني مگالوبلاستيك نوع ديگري از كم خوني است كه به علت كمبود اسيد فوليك ( يكي از ويتامين هاي گروه ) ويا ويتامين B12 بروز مي كند. اين ويتامين ها براي خونسازي وسلامت سيستم عصبي لازمند.با اين نوع كم خوني بدن شما گلبول قرمزي مي سازد كه نمي تواند اكسيژن را بطور موثري به سلولهاي بدن تحويل دهد.
قرص هاي اسيد فوليك براي پيشگيري از اين نوع كم خوني سودمند است.
شما همچنين مي توانيد با مصرف موادغذايي حاوي اسيد فوليك مثل حبوبات (لوبيا ، عدس)، آب ميوه ها و مركبات ، غلات سبوس دار مثل نان هاي سبوس دار ،برگهاي سبز تيره سبزيجات و ماكيان ، گوشت ها قرمز وسفيد ( ماهي وماكيان )، وجگر مقادر كافي از اين ويتامين را به دست اوريد . گاهي اوقات كمبود ويتامين B 12 تشخيص داده نمي شود . مثلا در صورت ابتلا به كم خوني پرني شيوز كه به ان كم خوني كشنده هم مي گويند ، كمبود ويتامين B 12 ايچاد مي شود. كم خوني كشنده يك بيماري خود ايمني است كه موجب اختلال در جذب ويتامين B 12 مي شود. .كمبود B 12 در بعضي افراد ممكن است با بيماريهاي ديگر خود ايمني مانند بيماري هاي كرون همراه باشد. بي حسي وسوزن سوزن شدن كف پا و ساق پاها ، اشكال درراه رفتن ، فراموشي وضعف حافظه و مشكل ديد از علائم ديگر كمبود ويتامين B12 ميباشد .
درمان بستگي به نوع كم خوني وعلت آن دارد ولي كمبود ويتامين B12 با مصرف آمپول و يا قرص زير نظر پزشك جبران مي شود. بيماري هايي كه درزير شرح داده شده است ، مي توانند قدرت بدن شما را براي ساختن گلبول قرمز كم كرده وشما را مستعد كم خوني كنند.
بيماري هاي كليوي : بيماران كليوي بخصوص افرادي كه دياليز مي شوند بشتر در معرض خطر كم خوني قراردارند.
چون كليه انها هورمون كافي براي ساختن گلبول قرمز خون نميسازد و آهن هم در اثر دياليز از بين مي رود.
بيماري هاي خوني ارثي : اكر در خانواده شما سابقه بيماري خوني وجود دارد ، شما هم امادگي ابتلا به اين بيماري را داريد . يك نوع از اين بيماري ، كم خوني سلول داسي شكل است كه در آن ،به جاي يك گلبول قرمز با فرم طبيعي كه به راحتي داخل رگ ها حركت ميكنند ، سلول هاي داسي شكل با لبه مورب وجوددارند .اين گلبول ها نميتوانند داخل رگ هاي خوني حركت كنند و راه رگ ها را براي رساندن خون به ارگان هاي بدن سد ميكنند . بدن شما اين گلبول هاي داسي شكل را به سرعت از بين مي برد ، ولي نميتواند سريعا گلبول قرمز طبيعي بسازد درنتيجه ، كم خوني بروز مي كند.
نوع ديگر بيماري خوني ارثي ، بيماري تالاسمي است . اين بيماري زماني بروز مي كند كه بدن ژن هاي بخصوصي را از دست ميدهد يا وقتي كه بجاي ژ ن هاي طبيعي كه مسئول ساخته شده همو گلوبين هستند ، ژنهاي غيرطبيعي از والدين به فرزندان مي رسد.
كم خوني آپلاستيك (APLASTIC) : اين نوع كم خوني زماني اتفاق ميافتد كه بدن شما به اندازه كافي گلبول قرمز خون نمي سازد . از انجايي كه اين بيماري گلبول هاي سفيد خون را هم تحت تاثير قرار مي دهد بدن مستعد ابتلا به عفونت ها وخونريزي هاي خودبخودي مي شود .اين مشكل در موارد زير اتفاق مي افتد :
Ø درمان سرطان (شيمي درماني يا راديوتراپي)
Ø قرار گرفتن در معرض مواد شيمييايي سمي (مانند سمومي كه براي دفع حشرات استفاده ميشود ، رنگهاي شيميايي و مواد تميز كننده خانگي)
Ø بعضي از داروها (مثل دارو هايي كه براي درمان آرتريت روماتوئيد استفاده مي شود)
Ø بيماري هاي خود ايمني (مثل سل پوستي)
Ø عفونت هاي ويروسي كه مغز استخوان را درگير ميكند يا بيماري هاي مغز استخوان.
درمان به شدت كم خوني وميزان پيشرفت آن بستگي دارد وشامل تزريق خون ، تجويز دارو يا پيوند مغز استخوان است.
نشانه هاي كم خوني چه هستند ؟
كم خوني مدتي طول مي كشد كه پيشرفت كند.در شروع شما هيچگونه علائمي نداريد. ولي با پيشرفت كم خوني شما ممكن است علائم زير را داشته باشيد :
خستگي ، ناتواني واحساس ضعف، افت درجه حرارت بدن و رنگ پريدگي پوست ، تپش قلب ، تنگي نفس ، درد قفسه سينه ، سر گيجه ، تحريك پذيري ، سردي و بي حسي در دستها و پاها ، سردرد.
من چه طور بفهمم كه كم خوني دارم ؟
كم خوني با آزمايش خون تشخيص داده مي شود. اگر شما كم خوني داشته باشيد پزشكتان ممكن است ازمايش هاي ديگري بدهد تا مشخص شود علت كم خوني چيست ؟ مثل (زخم معده يا زخم اثني عشر و يا پوليپ روده ).
درمان كم خوني چيست ؟
درمان بسته به علت كم خوني متفاوت است. مثلا درمان بيماري كم خوني سلول داسي شكل با درمان كم خوني فقر آهن يا كم خوني ناشي از كمبود اسيد فوليك فرق دارد . با پزشكتان در مورد بهترين درمان براي علت كم خوني مشورت كنيد.
چه طور از ابتلا به كم خوني جلوگيري كنم ؟
اين مراحل را دنبال كنيد تا بتوانيد از بعضي كم خوني ها جلوگيري كنيد :
Ø غذاهاي پر آهن مصرف كنيد ، گوشت قرمز ، ماهي ، مرغ ، جگر ،زرده تخم مرغ ، ميوه هاي خشك ( برگه زرد آلو ، الو و كشمش ، توت خشك ،انجير خشك ،خرما) ، عدس و لوبيا ، سبزي هاي برگ سبز مثل اسفناج و بروكلي ، برگ چغندر وبرگهاي تيره رنگ كاهو ، سويا يا غلات صبخانه كه با آهن غني شده اند منابع خوبي از آهن هستند.
براي منابع بيشتر اهن به سايت WWW.CC.NIH.GOV/CCC مراجعه كنيد .
Ø ويتامين C به جذب بيشتر آهن از وعده غذايي كمك مي كند .مصرف سبزي ها مثل گوجه فرنگي ،فلفل سبز ، كلم ،گل كلم ،وبروكلي ، كاهو ،جعفري و سبزي خوردن همراه با غذا جذب آهن وعده غذايي را دوبرابر مي كند .مصرف ميوه پس از غذا هم براي جذب اهن غذا سودمند است. تمام ميوه ها بخصوص مركبات (پرتقال ، ليمو،نارنگي ) ،وتوت فرنگي منابع ويتامين C هستند البته در صورتي كه تازه وخام مصرف شوند.
Ø قهوه و چاي را با غذا ميل نكنيد .حداقل يكساعت قبل از غذا وتا دو ساعت پس از صرف غذا از خوردن چاي وقهوه خودداري كنيد.بويژه خانم ها ودختران در سنين بلوغ بايد حتما اين توصيه را رعايت كنند چون خير ابتلا به كم خوني فقرآهن در آنها بدليل قاعدگي وازدست دادن ماهيانه خون ، بيشتر است
Ø كلسيم جذب اهن را در بدن مشكل ميكند. اگر بدن شما در جذب اهن مشكل دارد با پزشك خود در مورد جذب اهن و كلسيم مشورت كنيد . خوردن شير همراه با غذا مانع از جذب كلسيم غذا مي شود .اين عادت غلط غذايي بخصوص در مورد كودكان يكي از دلايل كمبود اهن بدن است. اگر چه ماست هم داراي كلسيم است ولي براي جذب آهن مشكلي ايجاد نمي كند زيرا ماست حاوي ماده اسيدي بنام اسيد لاكتيك است كه خود به جذب اهن كمك مي كند.
Ø مطمئن شويد كه به اندازه كافي اسيد فوليك و ويتامين B 12 در رژيم غذايي شما موجود است .با پزشكتان در مورد مصرف قرص آهن (مكملها) صحبت كنيد. قبل از مشورت با پزشك اين قرص ها را مصرف نكنيد . قرص ها ي آهن دو نوع اند : فرو و فريك .نوع فرو بهتر جذب مي شود. قرص اهن ممكن است عوارض جانبي مثل حالت تهوع ، استفراغ ، يبوست و اسهال ايجاد كنند. اين عوارض را با اقدامات زيركم كنيد :
اول با نصف مقدار (دوز) پيشنهادي شروع كنيد و به ترتيب مقدار را به اندازه كامل (يك دوز) برسانيد.
قرص را به دوزهاي مختلف تقسيم كنيد.
قرص را همراه با غذا مصرف كنيد.
اگر يك نوع قرص مشكل ايجاد ميكند از پزشكتان بخواهيد نوع ديگري برايتان تجويز كند.
اگر شما خانمي هستيد كه در سنين بار وري قرار داريد و شرايط زير راداريد:
- مصرف كم منابع غذايي حاوي آهن
- تشخيص قبلي پزشك درمورد كم خوني
- خون ريزي شديد در دوران عادت ماهيانه
- مصرف زياد چاي وقهوه همراه با غذا ويا بلافاصله پس از غذا
لازم است هر سال يكبار با انجام آزمايش خون از وضعيت كم خوني خود باخبر شويد .
من در روز چه قدر اهن احتياج دارم ؟
بيشتر مردم آهن روزانه را بارعايت يك رژيم غذايي مناسب وكافي دريافت مي كنند.ولي افرادي مانند
دختران نوجوان ، زنان در سنين بار وري (كه قاعدگي شديدي دارند ، كساني كه بيشتر از يك بارداري داشته اند ، يا خانم هايي كه از دستگاههاي داخلي ضد بار داري (IUD) استفاده ميكنند) ، كودكان زير 5 سال بخصوص شيرخواران و خانم هاي باردار بيشتر درمعرض خطر كم خوني فقرآهن قراردارند.اين گروه ها بايد مرتبا از نظر كمبود اهن بررسي شوند.اگر آزمايشها نشان دهد كه دچار كمبود اهن هستند بايد از مكمل هاي اهن با نظر پزشك استفاده كنند . در اين حالت ، كمبود اهن با رژيم غذايي برطرف نمي شود . بيشتر پزشكان مكملهاي اهن را در زمان حاملگي تجويز مي كنند زيرا بيشتر خانم هاي حامله اهن كافي ازبرنامه غذايي خود دريافت نمي كنند.وقتي كه رژيم غذايي به تنهايي نمي تواند سطح آهن بدن را به حدطبيعي برساند ،مكمل هاي آهن جايگزين ها ي خوبي به حساب مي ايند.
آيا توصيه ويژه اي مخصوص خانمهاي حامله وجود دارد؟
خيلي از خانمهاي حامله مشكل دريافت اهن كافي دارند چون برنامه غذايي انها نمي توند آهن مورد نياز بدن در زمان بارداري را تامين كند . نياز به اهن در دوره حاملگي براي رشد جنين ،افزايش حجم خون و از دست دادن خون در هنگام زايمان بيشتر است. اگر آهن كافي دراين دوران دريافت نشود خطر زايمان زودرس و يا تولد نوزاد با وزن كم (كمتر از 2500گرم ) افزايش مي يابد اگر شما حامله هستيد اين نكات را رعايت كنيد :
مطمئن شويد كه روزي 27 ميلي گرم اهن دريافت ميكنيد . مصرف مكمل اهن را از اولين مراجعه به پزشك شروع كرده وتا هنگام زايمان ادامه دهيد .
من هورمون درماني ميكنم (HT) . آياا نياز به اهن بيشتري دارم ؟
اگر در زماني كه هورمون درماني مي كنيد ، قاعده هم مي شويد ، شما ممكن است درمقايسه با خانم هايي كه قاعده نمي شوتد و هورمون درماني هم نمي كنند به آهن بيشتري احتياج داشته باشيد .با پزشكتان مشورت كنيد.
ايا قرص هاي ضد بار داري باعث كم خوني مي شوند ؟
بله ممكن است . بعضي از خانم ها كه قرص ضد بار داري مصرف ميكنند در هنگام قاعدگي خون ريزي كمتري دارند وبه اين دليل خطر ابتلا به كم خوني در انها كمتر است . خانم هايي كه از دستگاههاي داخل رحمي ضد بارداري( IUD) استفاده ميكنند ممكن است در هنگام قاعدگي خون ريزي بيشتري داشته باشند .دراين صورت احتمال بروز كم خوني در انها افزايش ميكند. .با پزشكتان مشورت كنيد .
من يك گياه خوار هستم . چه كار كنم تا بفهمم اهن كافي دريافت مي كنم ؟ اين موضوع بستگي به رژيم غذايي شما دارد . از ان جايي كه اهن از طريق گوشت بهتر به بدن ميرسد تا از طريق غذاهاي گياهي . بعضي از گياه خوار ها ممكن است بيشتر از افراد ديگر به اهن احتياج داشته باشند . مراحل بالا را دنبال كنيد تا از كم خوني جلوگيري كنيد و سعي كنيد قرص ويتامين C با غذاهاي سرشار از اهن مصرف كنيد .
اگر من زياد از حد آهن مصرف كنم چه اتفاقي مي افتد ؟
انباشتگي آهن زماني اتفاق مي افتد كه بدن در طي سال هاي متمادي آهن زيادي جذب كرده باشد . انباشته شدن آهن در قلب و كبد مشكلات فراواني بوجود مي اورد. اين مشكل ممكن است در اثر خوردن مقدار زياد آهن در سال هاي متوالي يا از طريق تزريق خون پي در پي ايجاد شود. در بعضي از كشور ها مثل امريكا ، مشكل انباشته شدن آهن دربدن ، بيشتر ارثي و به دليل مشكلات ژنتيكي مي باشد كه به آن همو كرو ما تو زيس وراثتي ناميده مي شود.
علائم اوليه همو كرو ما تو زيس شامل : خستگي ، ضعف، از دست دادن وزن بدن ، دردهاي شكمي ، درد مفاصل است .
دربيماراني كه انباشتگي اهن بوجود مي ايد ممكن است علائمي مانند آرتروز (ارتريت) ، يائسگي زود رس ، امنوره ، كاهش ميل جنسي ، ناتواني جنسي وتنگي نفس مشاهده شود .
علائم همو كرو ما تو زيس پيشرفته شامل : ارتروز ، تاراحتي كبد ، بزرگ شدن كبد ، سيروز كبدي ، سرطان و از كار افتادگي كبد ، اسيب به پانكراس احتمالا به دليل بيماري قند ، درد شكمي مزمن ، چاقي شديد ، ضعف ماهيچه هاي قلب ، مشكل در ميزان و ريتم قلب ، از كار افتادگي قلب ، تغيير رنگ پوست به رتگ طوسي يا برنز مي باشد .
درمان بستگي به ميزان ذخيره اهن اضافي دربدن دارد . در اولين مرحله هدف اين است كه از شرآهن اضافه در بدن خلاص شويم. دراين مرحله درمان كه فل بو تو مي ناميده مي شود ، يك تا دوبار درهفته به مدت چند ماه (معمولا 4-2ماه ) تا يكسال مقداري از خون بيمار گرفته مي شود زماني كه مقدار اهن به حد نرمال برسد. با وجودي كه درمان نميتواند مشكلي را كه دراثر همو كرو ما تو زيس بوجود آمده درمان مي كند، اگر من همو كروماتو زيس داشته باشم چه كار كنم كه سالم بمانم ؟
راههاي زيادي وجود دارد كه شما بتوانيد زندگي سالمتري داشته باشيد. ازجمله اينكه:
چك آپ كنيد. مرتب اهن خونتان را اندازه گيري كنيد و خون بدهيد .
قرص اهن ،مكمل ها يا مولتي ويتامين ها يي كه در انها اهن وجود دارند مصرف نكنيد .ولي ميتوانيد غذاهاي اهن دار را بخوريد .
مقدار ويتامين C را كه دريافت مي كنيد ، در نظر داشته باشيد . اين ويتامين مقدار جذب اهن بدن شما را افزايش مي دهد بنابراين قرص هايي را كه بيش از 500 mg ويتامين C دارد را در روز مصرف نكنيد خوردن غذاهايي كه ويتامين C دارند اشكالي ندارد .
ورزش كنيد : شما ميتواند هرچه قدر ميخواهيد ورزش كنيذ .سعي كنيد روزي 30 دقيقه ورزش كنيد .
برچسب:
،
ادامه مطلب
بازدید: