زنبور گزيدگي
گر چه حشرات زيادي با گزش انسان براي او مشكل ايجاد مي كنند ولي حشراتي كه با احتمال بيشتري باعث مشكلات پزشكي مي شوند شامل زنبور عسل(Bee )، زنبورهاي معمولي(Wasp) ،مورچه ها ( شامل مورچه آتشين يا (fire ant)است، كه تمام اينها مربوط به خانواده غشاء بالان(Hymenoptera) مي باشند و بعلت اينكه حشرات بصورت دست جمعي زندگي مي كنند، اگر يكي از آنها شما را نيش بزند ممكن است شما توسط تعداد زياد ديگري از اين حشرات همزمان گزيده شويد و اين مشكل را شديدتر مي كند.
سم زنبور باعث آسيب به بدن انسان مي شود كه اين آسيب اكثراً محدود به ناحيه نزديك گزش مي باشد و گاهي باعث عوارض خطرناكي مي شود كه مي تواند تهديد كننده حيات باشد كه واكنشهاي حساسيتي و آلرژيك از جمله اين موارد است .
1. خطرات ناشي از زنبور گزيدگي
واكنشهاي آلرژيك ( حساسيتي ): اين حالت باعث اكثر موارد مرگ و مشكلات وخيم در زنبور گزيدگي مي شود و در افرادي رخ مي دهد كه سيستم ايمني آنها به زهر زنبور حساس است و پس از گزش توسط زنبور بدن آنها واكنش شديدي را به آن از خود نشان مي دهد. اين افراد مكرراً واكنشهاي حساسيتي را در گزش توسط نوع خاصي از حشرات در گذشته گزارش مي دهند .
- حداقل 100 مورد مرگ در سال ناشي از واكنشهاي حساسيتي گزش حشرات در آمريكا رخ مي دهد( مقايسه كنيد با كمتر از 10 مورد مرگ در سال در اثر مار گزيدگي ) و واكنشهاي مرگبار حساسيتي اغلب ( و نه هميشه ) در كساني رخ مي دهند كه سابقه قبلي حساسيت به نيش حشره اي خاص را داشته اند.
- اگر چه گزشهاي چندگانه خطر بيشتري براي واكنشهاي آلرژيك تهديدكننده حيات دارند ولي بياد داشته باشيد كه واكنش مرگبار آلرژيك و مرگ حتي با يك گزش زنبور در شخصي كه هيچ سابقه قبلي واكنش حساسيتي ندارد نيز مي تواند رخ دهد.
- اكثريت واكنشهاي حساسيتي خطرناك و مرگبار و همچنين اكثريت موارد مرگ در ساعت اول پس از گزش رخ مي دهد و براي همين مراقبتهاي فردي و سريع پزشكي در فرد مشكوك به واكنشهاي حساسيتي يك امر حياتي است. در موارد نادري هم واكنشهاي مرگبار و كشنده در 4 ساعت اول پس از گزش اتفاق نمي افتد و با تاخير خود را نشان مي دهد پس در هر حال بايد بيمار تحت مراقبت باشد.
2. ساير عوارض:
در افراد غير حساس به نيش زنبور، گرچه گزش زنبور دردناك است ولي باعث مسأله جدي نمي شود ولي در همين افراد نيز گزشهاي چندگانه و زياد باعث عوارض شديدي مثل تخريب
ماهيچه اي و يا نارسائي كليوي و حتي در موارد نادر باعث مرگ مي شود.
- اين عوارض شديد خصوصاً در كودكان، افراد سالمند، بيماراني كه ضعيف هستند، بيشتر ديده مي شود . اين عوارض وخيم مي تواند در چند ساعت اول پس از گزش ديده شود و يا چند روز تأخير پس از گزش ايجاد شوند.
- توجه داشته باشيد حتي يك گزش در ناحيه دهان يا گلو (خصوصاً در بچه ها)
مي تواند ورمي ايجاد كند كه باعث انسداد راه هوائي شود.
خطرات ناشي از زنبور گزيدگي
شدت علائم زنبور گزيدگي به چند عامل بستگي دارد كه شامل: نوع زنبور، محل گزش، تعداد گزش، حساسيت فرد گزيده شده به سم حشره است.
مشكلات پزشكي ناشي از زنبور گزيدگي به دو دسته بزرگ تقسيم مي شود.
الف - واكنشهاي موضعي كه ناحيه نزديك به محل گزش را درگير مي كند:
- درد، قرمزي، تورم، خارش در محل گزش
- گاهي واكنشهاي بزرگي (بزرگتر از cm10) در طول 36-12 ساعت پس از گزش اتفاق
مي افتد.
- عفونت باكتريائي پوست گر چه شايع است ولي در طول 36-12 ساعت اول پس از گزش و گاهي حتي پس از چند روز اتفاق مي افتد.
ب - واكنشهاي حساسيتي و غير موضعي ( كه قسمتهاي مختلف بدن را كه دور از محل گزش قرار دارند، گرفتار مي كند.)
- كهير ( تورم خارش دار در روي سطح پوست )
- ورم در ناحيه گلو و دهان يا هر دو
- تنفس مشكل و صدا دار
- تهوع و استفراغ
- اضطراب
- درد در قفسه سينه
- كاهش فشار خون ( حالت ضعف و بي حالي)
- در موارد شديد كاهش هوشياري فرد و تنفس بسيار مشكل و حتي مرگ.
· چه موقع بايد به دنبال مراقبتهاي پزشكي بود
همانطور كه بعداً در قسمت درمان خواهيم گفت، اكثر موارد زنبور زدگي در منزل درمان
مي شوند و فقط بعضي از آنها نياز به مراقبتهاي پزشكي دارند كه اين موارد شامل :
- وجود يك واكنش موضعي بزرگ ( بزرگتر از cm 25 )
- وجود شواهد عفونت( افزايش درد، ورم، قرمزي و خروج چرك از محل و يا تب) در محل گزش.
- ادامه يافتن علائم براي بيش از 2-1 روز
- وجود شك به واكنشهاي خطرناك حساسيتي كه در اين صورت بايد سريعاً با اورژانس تماس گرفت تا فرد به مركز اورژانس برده شود ( خود فرد نبايد با وسيله نقليه خود بطرف مركز اورژانس برود زيرا اگر مبتلا به واكنشهاي حساسيتي باشد ممكن است دچار كاهش هوشياري شده و باعث تصادف شود.)
اما علائمي كه در صورت وجود آنها بايد به واكنشهاي حساسيتي شك كرد شامل موارد زير است:
- تنفس مشكل
- اختلال در تكلم
- التهاب دهان يا حلق
- بثورات و لكه هاي جوش مانند در سراسر بدن
- كاهش سطح هوشياري و غش كردن (faintness)
- اگر بيش از 20-10 گزش خصوصاً توسط زنبورهاي معمولي ( Wasp) و يا گزش در
بچه ها و يا سالمندان و يا بيماراني كه دچار يك بيماري زمينه اي ديگري بوده رخ داده باشد.
- اگر گزش در دهان يا حلق خصوصاً در كودكان رخ دهد و يا بيش از يك گزش در در اين نواحي رخ دهد.
- اگر گزش مستقيماً كره چشم را درگير كند.
- اگر بيمار گزيده شده توسط همان حشره اي كه قبلاً گزيده شده واكنش حساسيتي داده است، مجدداً گزيده شود، حتي اگر در گزش فعلي علائم حساسيتي نداشته باشد بهتر است اين بيمار در مركز اورژانس درمان شود زيرا ممكن است اين افراد بطور ناگهاني بطرف واكنشهاي حساسيتي شديد سوق پيدا كنند.
- اگر يك واكنش موضعي بزرگ (بزرگتر از cm 25)ايجاد شود و يا شواهد در محل گزش ايجاد شود. (مثل درد، ترشح چرك، تب و ...) بهتر است به يك مركز درماني مراجعه كنيد.
· چه موقع بايد به دنبال مراقبتهاي پزشكي بود
در درمان زنبور گزيدگي توجه به اين نكته ضروري است كه هيچ پادزهر اختصاصي براي سم زنبور وجود ندارد و درمان بستگي به شدت علائم بيمار دارد و قسمت اصلي درمان، مقابله با واكنشهاي حساسيتي و آلرژيك ناشي از گزش مي باشد و اگر اين درمانها به موقع صورت گيرند در بسياري از موارد قادر به كنترل اين واكنشهاي حساسيتي مي باشند.
1. درمان در منزل
- خيلي از گزشهاي ساده در يك بيمار غيرحساس، به چيزي بيشتر از مراقبتهاي اوليه در خانه نياز ندارند.
- با استفاده از لباس مناسب و استفاده از اسپري هاي دافع حشرات و كلاً در صورت امكان اجتناب از رفتن به اين مناطق مي توان از گزشهاي بيشتر جلوگيري كرد.
- در صورت گزش در منزل بلافاصله نيش حشره ( كه خصوصاً در مورد زنبور عسل معمولاً در پوست باقي مي ماند ) را بيرون آوريد، زيرا اين نيش كه به كيسه حاوي سم حيوان متصل است تا مدتي پس از گزش با انقباضات خود به تزريق سم زنبور بداخل بدن فرد ادامه مي دهد و يك روش در آوردن آن، خاراندن محل گزش بوسيله يك كارت اعتباري است كه البته اصل مهم در آوردن سريع نيش از بدن مي باشد و روش آن از اهميت كمتري برخوردار است.
- محل گزش را با آب و صابون شسته و روي آن را با پماد آنتي بيوتيك بپوشانيد.
- قراردادن يخ روي محل گزش مي توند باعث تخفيف درد شود كه مي توان در هر ساعت، 20 دقيقه از يخ استفاده كرد. البته بايد بين محل گزش و يخ يك پارچه تميز قرار داد تا از سرمازدگي پوست اجتناب شود.
- در صورت نياز از يك آنتي هيستامين مثل ديفن هيدرامين براي رفع خارش استفاده كنيد.
- براي كاهش درد نيز از استامينوفن و يا ايبوبروفن مي توان استفاده كرد.
- اگر بيش از 10 سال از تزريق واكسن يادآور كزاز شما گذشته است با پزشك خود در مورد تجويز واكسن مشورت كنيد و در اكثر موارد زنبور گزيدگي همين توصيه ها كفايت مي كند ولي اگر واكنشهاي خطرناك مشاهده شد، اقدامات پزشكي پيشرفته تري مورد نياز است.
اگر شخصي كه توسط زنبور گزيده شد، قبلاً نيز در اثر گزش زنبور دچار واكنشهاي خطرناك حساسيتي شده است، بايد سريعاً از يك آنتي هيستامين (مثل ديفن هيدارمين) استفاده كرد و اگر علائم حساسيتي در او ايجاد شد با مصرف اپي نفرين (كه امروز بصورت كيتهاي اورژانس با دستور العمل ساده در دسترسي اين افراد مي باشد) كه قبلاً توسط پزشك براي آنها تجويز شده، به مقابله با اين علائم رفته و بايد سريعاً خود را به يك مركز مجهز برساند.
2. اقدامات درماني در بيمارستان
- اگر شما درچار گزش منفرد و بدون علائم آلرژيك باشيد فقط به مراقبت از محل گزش
( مثل تميز كردن محل گزش و پماد آنتي بيوتيك ) نياز داريد. باقيمانده نيش بايد بيرون آورده شود و براي درمان خارش از آنتي هيستامين و براي درمان درد از استامينوفن استفاده ميشود و در صورت لزوم واكسن كزاز تزريق مي گردد .
- اگر فرد دچار علائم خفيف آلرژيك باشد ( مثل ايجاد بثورات پوستي و خارش ولي بدون اختلال در تنفس و علائم حياتي ) در اين حالت از يك آنتي هيستامين و گاهي داروهاي استروئيدي استفاده ميشود. همچنين در اين حالت ممكن است از تزريق اپي نفرين نيز استفاده شود. پس از اين درمانها و طي زماني كه فرد تحت نظر در بيمارستان بوده، مرخص شده و به خانه باز ميگردد.
- اگر فرد گزيده شده دچار علائم شديد واكنشهاي آلرژيك شود (مثل كاهش فشار خون، مشكلات شديد تنفسي و يا ورم شديد ناحيه دهان و گلو كه را تنفسي را ببندد) آنوقت مبتلا به يك موقعيت تهديد كننده حيات شده كه سريعاً بايد وارد عمل شد و درمان آن شامل جايگذاري لوله تنفسي در داخل ناي بيمار و تزريق وريدي آنتي هيستامين، داروهاي استروئيدي و اپي نفرين و همچنين تزريق مايعات وريدي براي مقابله با كاهش فشار خون بيمار مي باشد. اين بيماران بايد براي مدتي در بيمارستان بستري بود و حتي گاهي نياز به بستري در بخش مراقبتهاي ويژه پيدا ميكنند .
- اگر فرد دچار گزشهاي چندگانه (پيش از 20-10 گزش) بود ولي هيچ علامتي از واكنشهاي حساسيتي نداشت باز نياز به تحت نظر گرفتن فرد بمدت طولاني حتي بستري در بيمارستان دارد ، زيرا در اين افراد احتمال اينكه واكنشهاي خطرناك ايجاد شود، زياد ميباشد .
- اگر گزش در ناحيه دهان و يا حلق رخ داده است باز بعلت خطر انسداد مسير تنفسي بايد تحت نظر باشند و در صورت ايجات عوارض خطرناك مراقبتهاي شديدتري از آنها بعمل مي آيد .
- اگر كره چشم مورد گزش قرار گيرد حتماً بايد با يك چشم پزشك در درمان اين مورد مشورت شود .
اقدامات بعدي :
§ پيگيري :
اگر شما از كيتهاي اورژانس حاوي اپي نفرين ( براي مثال EpipEn) براي مقابله با اين وضعيت استفاده كرده ايد سريعاً اين كيتها را جايگزين كنيد تا براي موقعيتهاي بعدي نيز اين كيتها در دسترس شما باشد .
- اگر پس از ترخيص دچار مشكلات تنفس شديد و يا تورم درگلو و دهان داشتيد، سريعاً به مركز اورژانس باز گرديد. اگر پس از مراجعت به منزل با كاهش حجم ادرار يا تيره رنگ شدن آن مواجه شديد ( خصوصاً اگر دچار گزشهاي چندگانه شده بوديد ) سريعاً بايد به پزشك خود اطلاع داده و دوباره به مركز اورژانس برويد .
- اگر متوجه عفوني شدن محل گزش شديد باز بايد براي درمان عفونت به پزشك مراجعه كنيد .
- اگر شما پس از گزش مبتلا به يك واكنش آلرژيك شديد گشتيد، بايد با پزشك خود در مورد استفاده از كيتهاي حاوي اپي نفرين كه روش استفاده آساني دارند، مشورت كرده و درصورت لزوم آنرا تهيه كنيد تا در موارد خطرناك از آن استفاده نمائيد.
· پيشگيري :
استفاده از روشهاي زير ميتواند در جلوگيري از زنبورگزيدگي مؤثر باشد .
- خصوصاً اگر جزء افرادي هستيد كه به زنبور واكنش شديد حساسيتي نشان داده ايد، بايد از اين حشره اجتناب كرد و خصوصاً به مناطقي كه داراي كندوي زنبور ميباشند نزديك نشويد.
- به هيچ وجه كندوي زنبور را دستكاري نكرده و آنها را تحريك نكنيد .
- در هنگام كار با وسائل موتوري مثل ماشين چمن زني نيز مراقب باشيد براي اينكه ، اين وسائل هم حشرات را تحريك ميكنند .
- اگر زنبورر را در نزديكي خود ديديد بجاي نابود كردن آن با وسائل مثل مگس كش موقتاً آن منطقه را ترك كنيد .
- اگر در مناطقي از طبيعت كه حشرات زياد وجود دارد، حضور پيدا كرديد سعي كنيد از لباسهاي بارنگ روشن ، عطرهاي بسيار خوشبو و قوي و يا بردن نوشيدنيهاي شيرين اجتناب كنيد زيرا تمام اين موارد باعث جذب زنبورها بطرف شما ميشوند.
- در هنگام حضور خود در طبيعت از پيراهنهاي آستين بلند و شلوار و نه شلوارك استفاده كنيد .
- اگر سابقه واكنشهاي شديد آلرژيك به نيش زنبور را داريد، بايد استفاده از اپي نفرين را آموخته تا قبل از رسيدن به مركز اورژانس آنرا تزريق كنيد. اين اقدام مي تواند نجات دهنده جان شما باشد. در ضمن بايد شما اين كيتها را در چند جا داشته باشيد مثل داخل اتومبيل، منزل، محل كار، داخل كيف خود و ... تا در همه موقعيتها در دسترس باشد .
- اگر فرد سابقه واكنشهاي حساسيتي شديد به نيش زنبور دارد بايد از پزشك خود در مورد مشاوره با يك متخصص آلرژي مشورت بخواهد . اين متخصصان در روشي كه بنام « ايمن درماني » معروف است با تزريق مقادير بسيار كم سم زنبور به فرد بطور متوالي باعث حساسيت زدائي فرد به آن شده و احتمال ايجاد واكنشهاي خطرناك در آينده را از 60% تا 5% كاهش مي دهند.
· عاقبت بيماران زنبور گزيده :
در كل اكثر بيماران كه يك يا تعداد معدودي گزش دارند مشكل خاصي نخواهند داشت و درد و خارش هم فقط در طول روز اول پس از گزش آنها را آزار خواهد داد .
ولي در افرادي كه گزشهاي چندگانه دارند گاهي عوارض خطرناك تاخيري از خود نشان ميدهند (حتي اگر افراد غير حساس به نيش زنبور باشند) و بنابراين اين بايد با مراقبتهاي پزشكي اوليه از شدت اين عوارض كاست .
مشكل اصلي در زنبورگزيدگي مربوط به افرادي است كه واكنش حساسيتي از خود نشان ميدهند كه نياز به مرقبتهاي پزشكي اورژانس براي كاهش بروز عوارض خطرناك و حتي مرگ دارند. هرگونه تاخير در اين مراقبتها ميتواند به قيمت جان فرد زنبور گزيده تمام شود، اگر چه گاهي در اين بيماران حتي با مراقبتهاي اورژانس و به موقع نيز شاهد عوارض شديد و حتي گاهي مرگ نيز خواهيم بود .
برچسب:
،
ادامه مطلب
بازدید: