1- فرق ديابت نوع 1 و 2 در چيست؟
به طور كلي ديابت به چهار گروه ديابت نوع 1، ديابت نوع 2، ديابت حاملگي و ديابت به علل متفرقه تقسيمبندي ميشود. در ديابت نوع1 كه % 15- 10 كل موارد ديابت را تشكيل ميدهد توليد انسولين از پانكراس (لوزاالمعده) به علت از بين رفتن سلولهاي سازنده انسولين، متوقف ميشود به همين خاطر افراد مبتلا به اين نوع ديابت بايد از بدو تشخيص، انسولين مورد نياز بدن را به صورت تزريقات روزانه تأمين كنند. ديابت نوع1 اغلب در سنين زير 30 سال به وجود ميايد.
در ديابت نوع2 كه بيشتر در بالغين بالاي 30 سال و چاق ديده ميشود و % 90- 85 كل موارد ديابت را شامل ميشود انسولين توليد شده از پانكراس به خوبي عمل نميكند. در واقع يا پانكراس به اندازه كافي انسولين ترشح نميكند و يااينكه انسولين ترشح شده، به علت وجود مقاومت به انسولين مخصوصاً در افراد چاق، فاقد كارايي لازم است.
ديابت حاملگي به ديابتي گفته ميشود كه براي اولين بار در طول حاملگي تشخيص داده شود. اين نوع ديابت معمولاً گذرا است و بعد از اتمام حاملگي بهبود مييابد خانمهاي مبتلا به ديابت حاملگي بعداً در معرض خطر ابتلا به ديابت نوع2 هستند.
از علل متفرقه ديابت ميتوان به جراحي، داروها (مثل كورتيكواستروئيدها)، سوء تغذيه و عفونت اشاره كرد.
2- ديابت چيست؟
ديابت يك اختلال در سوخت و ساز (متابوليسم) بدن است كه در آن يا انسولين به تعداد كافي در بدن وجود ندارد و يا انسولين موجود قادر نيست تا وظيفه خود را به درستي انجام دهد و در نتيجه به علت وجود مقاومت در برابر آن، قند خون بالا ميرود. انسولين هورموني است كه توسط سلول هاي "بتا"واقع در پانكراس ترشح ميشود و وظيفه اصلي آن كاهش قند خون است. پانكراس نيز يكي از غدد دستگاه گوارش است كه در پشت معده قرار دارد بالا بودن قند خون در دراز مدت باعث بروز عوارض در سيستم قلب و عروق، كليهها، چشم و سلسله اعصاب ميگردد.
3-آيا ديابت درمان دارد؟
هنوز درمان قطعي براي ديابت پيدا نشده است، حتي روشهاي جديدي مثل پيوند سلولهاي بتا به افراد مبتلا به ديابت نوع1 نيز به علت ضرورت مصرف داروي ضد رد پيوند به صورت مادامالعمر و عوارض احتمالي ناشي از آنها براي اكثريت افراد مناسب نميباشد. با اين وجود رعايت 5 اصل كنترل ديابت كه در ادامه به آنها اشاره خواهد شد باعث ميشوند تا افراد ديابتي بتوانند يك زندگي سالم با افراد غير ديابتي داشته باشند و از پيدايش عوارض ديابت جلوگيري كنند. اين 5 اصل عبارتند از: آموزش، كنترل روزانه، تغذيه صحيح، فعاليت جسماني و مصرف منظم داروها (قرص يا انسولين) در صورتي كه هر يك از اين پايهها سست باشد تعادل و در واقع كنترل ديابت بر هم خواهد خورد.
4-علائم اوليه ديابت چيست؟
ديابت نوع يك معمولاً شروع پر سر و صدايي دارد و با علائمي چون تشنگي، پرادراري، پرنوشي، كاهش وزن، گرسنگي و خستگي شديد تظاهر پيدا ميكند. ديابت نوع2 شروع خيلي آهستهتري دارد و شايعترين علامت اوليه آن در واقع "بي علامتي" است. درصد قابل توجهي از مبتلايان به ديابت نوع2 (تقريباً 50%) از بيماري خود اطلاعي ندارند و تنها با انجام آزمايش قند خون ميتوان آنها را شناسايي كرد با اين وجود در صورت عدم كنترل مطلوب ممكن است علائمي مشابه با ديابت نوع1 نيز بروز كند. از ديگر علائم ديابت نوع2 ميتوان به عفونت هاي مكرر مخصوصاً در دستگاه ادراري و پوست، تاري ديد، بهبودي ديررس زخمها و احساس سوزش و بيحسي در انگشتان پاها اشاره كرد.
5-چه كساني در معرض خطر ابتلا به ديابت هستند؟
تمامي افراد بالاي 40 سال در معرض خطر ابتلا به ديابت نوع2 هستند و بايد هر 3 سال يكبار تحت آزمايش قند خون قرار بگيرند. افراد دچار اضافه وزني كه حداقل يكي از شريط زير را داشته باشند نيز در معرض ابتلا به ديابت نوع2 هستند و انجام آزمايشات مكرر قند خون در آنها بايد در سنين زير 40 سال يا با فواصل كوتاهتر (هر 2- 1 سال) انجام شود. اين شريط عبارتند از: وجود سابقه ابتلا به ديابت در بستگان درجه اول، سابقه ابتلاي فرد به ديابت پنهان (مرحله پيش از ديابت)، سابقه ابتلا به ديابت حاملگي، سابقه تولد نوزاد، وزن بيشتر از 4 كيلوگرم يا تولد نوزاد با ناهنجاريهاي مادرزادي،
بالا بودن فشارخون (فشارخون ماكزيمم بيشتر از 140 و يا مينيمم بيشتر از 90 ميليمتر جيوه)، وجود اختلالات چربي خون يعني تريگليسريد بالاتر از 250 و يا كلسترول با دانسيته كم (HDL) كمتر از 35 ميليگرم در دسيليتر، سابقه ابتلا به كيستهاي متعدد تخمدان و يا بيماريهاي قلبي- عروقي (تنگي رگهاي قلب، انفاركتوس قلبي يا سكته مغزي)
6-يا ديابت قابل پيشگيري است؟
در مورد ديابت نوع1 با وجودي كه تحقيقات زيادي در مورد روشهاي مختلف پيشگيري از آن در حال انجام است، ولي هنوز راه حل قطعي براي پيشگيري از آن به دست نيامده است ولي در مورد ديابت نوع2 تحقيقات به روشني نشان داده شده كه رعايت تغذيه صحيح و كاهش وزن به ميزان % 7- 5 وزن فعلي و نيز انجام مرتب فعاليت ورزشي (150 دقيقه در طول هفته) در پيشگيري از ابتلاي به ديابت در افراد در معرض خطر بسيار مؤثر است.
7-ديابت پنهان چيست و چه اهميتي دارد؟
ديابت پنهان به حالتي گفته ميشود كه در آن قند خون بين حد طبيعي و ديابتي قرار دارد. در مورد قند ناشتا مقادير بين 125- 100 و در مورد قندخون 2 ساعته در آزمون خوراكي تحمل گلوكز مقادير بين 199- 140 به عنوان ديابت پنهان در نظر گرفته ميشوند. ديابت پنهان يكي از مهمترين عوامل خطرساز ابتلاي به ديابت ميباشد و اهميت آن در اين است كه با تشخيص به موقع و انجام اقدامات لازم به صورت تغيير در روش زندگي ميتوان به نحو مؤثري از پيشرفت ديابت پنهان به سمت ديابت آشكار جلوگيري كرد.
8-اهميت اندازهگيري مرتب قند خون در منزل چيست؟
همان طور كه قبلاً گفته شد تغذيه صحيح، ورزش ، كنترل روزانه قندخون و مصرف داروها از اجزاي اصلي درمان ديابت هستند دستگاههاي اندازهگيري قندخون يا گلوكومترها به ديابتي و پزشكان آنها اين امكان را ميدهند تا بتوانند به تنظيم اين اجزا بپردازند شايد بتوان درمان ديابت بدون اندازهگيري مرتب قند خون را به رانندگي در جاده با چشمان بسته تشبيه كرد. اهميت استفاده از گلوكومتر در پيشگيري از عوارض ديابت مخصوصاً در ديابت نوع1 در تحقيقات متعددي به اثبات رسيده است. اين تحقيقات نشان دادهاند كه در افراد ديابتي كه قند خونشان را به طور مرتب اندازه ميگيرند و از نتيجه اين آزمايشات براي تنظيم روش درماني خود استفاده ميكنند. عوارض ديابت به نحو قابل ملاحظهي كمتر ديده ميشود.
9-كاهش وزن در افراد ديابتي چاق يا دچار اضافه وزن (ديابت نوع2) چه اهميتي دارد؟
در ديابت نوع2 انسولين نميتواند وظيفه خود در بدن را به درستي انجام دهد و در واقع يك حالت مقاومت به انسولين در بدن وجود دارد. بهترين عامل اين افزايش مقاومت، چربيهاي اضافي بدن هستند. بنابرين با رعايت رژيم غذيي و فعاليت ورزشي منظم كه هر دو منجر به كاهش وزن و كمتر شدن چربيهاي اضافي بدن ميشوند ميتوان مقاومت به انسولين را كاهش داد و بدينوسيله قند خون را بهتر كنترل كرد. اهميت كاهش وزن در ديابتيهاي نوع2 به حدي است كه ميتواند در مواقعي كه قند خون بالا نيست (زير 200 ميليگرم در دسيليتر) به تنهايي و بدون مصرف دارو قند خون را به حد طبيعي برساند. حتي در مواقعي كه به طور همزمان دارو نيز مصرف ميشود , كاهش وزن , اثر بخشي داروها را به نحو مؤثري بيشتر ميكند.
.10- آزمايش هموگلوبين A1C چيست و چه اهميتي دارد؟
آزمايش هموگلوبين A1C كه به صورت درصد بيان ميشود نشان ميدهد كه در طول 3- 2 ماه گذشته چند درصد از هموگلوبين خون كه يكي از پروتئينهاي موجود در گلبولهاي قرمز است. با قند تركيب شده است هر چه اين درصد بالاتر باشد بيانگر اين است كه معدل قند خون طي 3-2 ماه پيش بالاتر از حد طبيعي بوده است اين آزمايش وسيله بسيار خوبي بري تصميمگيري در مورد موفقيت روش درماني فعلي ميباشد. در واقع وقتي ميتوان درمان يك ديابتي را موفق دانست كه درصد هموگلوبين A1C او در حد قابل قبول باشد اين حد قابل قبول مقدار هموگلوبينA1C زير 8 و ترجيحاً زير 7 درصد است. مطالعات متعددي نشان داده كه نگه داشتن هموگلوبين A1Cزير 7 درصد نه تنها از پيدايش عوارض ديابت در چشمها، كليهها و اعصاب جلوگيري ميكنند بلكه حتي در صورت وجود اين عوارض باعث برگشت آنها شده و از پيشرفتشان جلوگيري به عمل ميآورد. آزمايش هموگلوبين A1Cرا بايد ترجيحاً هر 3 ماه يا حداكثر هر 6 ماه يكبار انجام داد.
11- آيا افراد ديابتي، ميتوانند غذاهاي شيرين هم بخورند؟
اصولاً غذاهاي شيرين جزء يكي از گروههاي اصلي غذايي هستند كه كربوهيدرات ناميده ميشوند، نان و غلات و ميوهجات نيز جزء گروه كربوهيدراتها هستند. تمامي غذاهاي متعلق به گروه كربوهيدرات پس از گوارش و هضم در بدن به قند ساده (گلوكز) تبديل ميشوند. پس افراد ديابتي ميتوانند غذاهاي شيرين حاوي شكر را جانشين غذاهاي ديگر حاوي كربوهيدرات كنند. مثلاً اين امكان وجود دارد تا با كم كردن از مقدار برنج يا نان در يك وعده غذايي امكان خوردن ژله به عنوان دسر بعد از غذا را فراهم كرد. نكته قابل ذكر ديگر در اين مورد زياد بودن انرژي (كالري) موجود در غذاهاي شيرين ميباشد كه ميتواند در صورت عدم رعايت تعادل در مصرف آنها باعث اضافه وزن و چاقي گردد. از طرفي ديگر غذاهي شيرين گروه كربوهيدراتها بر خلاف غذاهاي ديگر فاقد ويتامينها و املاح لازم براي بدن ميباشند. بنابراين مصرف اين غذاها و جايگزين كردنشان با غذاهاي ديگر حتماً با مشاوره متخصص تغذيهي كه در زمينه تغذيه ديابتي اطلاعات كافي دارد انجام بپذيرد.
ولي بهتر اين است كه افراد ديابتي به طور كلي از مصرف كربوهيدراتهاي سريعالجذب مثل قند و شكر، خرما، عسل، توت خشك، كشمش و انجير خشك تا حد امكان پرهيز نمايند.
12- منظور از اصطلاحات "واحد كربوهيدرات" و "شمارش واحد كربوهيدارت" چيست؟
از آنجائيكه "مقدار" كربوهيدرات يك غذا مهمترين عامل تعيين كننده قند خون بعد از غذاست، تنظيم مقدار كربوهيدراتي كه يك فرد ديابتي در هر وعده غذايي ميخورد از اهميت ويژهي برخوردار است. مقدار كربوهيدرات موجود در غذاهاي مختلف معمولاً به صورت گرم بيان ميشود. به مقداري از هر غذا كه حاوي 12-10 گرم كربوهيدرات باشد يك "واحد كربوهيدرات" يا به طور خلاصه "واك" گفته ميشود. منظور از "شمارش واحد كربوهيدرات" اين است كه يك فرد ديابتي بتواند بعد از ديدن آموزش هاي لازم تعداد واك موجود در هر وعده غذايي را محاسبه كند.اين امر باعث ميشود تا او بتواند تعداد واك مصرفي در هر وعده غذايي را مطابق با دستورات متخصص تغذيه تنظيم كند و بدينوسيله قند خون بعد از غذاي خود را به خوبي كنترل نمايد. در افرادي كه انسولين مصرف ميكنند شمارش واك از اهميت بسيار زيادي برخوردار است.
13- بهترين راه درمان حملات پايين افتادن قند خون (هيپوگليسمي) چيست؟
درمان مناسب حملات هيپوگليسمي مصرف كربوهيدراتهاي ساده و با جذب سريع است كه به سرعت تبديل به قند (گلوكز) شده و جذب خون ميگردند. از جمله اين انتخابهاي مناسب ميتوان به حبه قند، آب ميوه و نوشابه گازدار اشاره كرد. مصرف شكلات يا بيسكويت مناسب نيست چون اين غذاها حاوي چربي فراوان هستند كه باعث دير جذب شدن قند خون موجود در آنها ميشود. نكته قابل ذكر ديگر رعايت تعادل در مصرف غذاهي شيرين هنگام هيپوگليسمي است زيرا مصرف بيش از حد و پشت سرهم ين غذاها باعث بالا رفتن قند خون ميشود.
بهترين كار اين است كه مقدار مناسبي از اين غذاها (5-4 حبه قند و يا يك ليوان آب ميوه يا نوشابه) خورده شود و اگر پس از گذشت 15 دقيقه هنوز علائم هيپوگليسمي باقي مانده بود همين تعداد دوباره مصرف شود.
14- رعايت چه نكاتي قبل از شروع فعاليت ورزشي در افراد ديابتي لازم است؟
تمامي افراد ديابتي قبل از شروع فعاليت بدني بايد با پزشك معالجشان مشورت كنند تا در صورت لزوم بررسيهاي لازم از نظر وجود عوارض ديابت (مثلاً معاينه ته چشم و يا نوار قلبي) صورت بگيرد. از آنجائيكه ورزش باعث افزايش مصرف قند در بدن ميشود قند خون را پايين بياوريد بنابراين اگر فرد ديابتي از داروهاي پايينآورنده قند خون (قرص يا انسولين) استفاده ميكند لازم است تا قند خون خود را قبل از شروع ورزش اندازه بگيرد و در صورتيكه مقدار آن كمتر از mg/dl 100 باشد به علت احتمال افزايش بيشتر آن در طول فعاليت بدني، بايد ورزش كردن را تا زمان كنترل قند خون به تعويق انداخت. افرادي كه ديابت آنها فقط با رژيم غذايي كنترل ميشود نيازي به مصرف ميان وعده قبل از ورزش ندارند.
15- منظور از اصطلاح "كنترل سختگيرانه ديابت" چيست؟
كنترل سختگيرانه ديابت روشي است كه در آن 5 پايه اصلي درمان ديابت يعني آموزش، كنترل روزانه، تغذيه صحيح ، فعاليت جسماني و داروها به طور همزمان مورد استفاده قرار ميگيرد و لازمه آن مشاركت فعال فرد ديابتي در طرح درماني ارائه شده توسط "تيم مراقبت از ديابت" شامل پزشك معالج، پرستار آموزش ديده و متخصص تغذيه ميباشد. يكي از ملزومات اين روش انجام آزمايشات مكرر قند خون در منزل و بكارگيري نتايج آنها در تنظيم داروها و نحوه تغذيه و فعاليت بدني ميباشد. با وجودي كه روش كنترل سختگيرانه ديابت ممكن است در ابتدا مشكل و پرهزينه به نظر برسد. ولي داراي نتايج بسيار عالي در زمينه بهبود كيفيت زندگي افراد ديابتي و پيشگيري از عوارض ديابت (كه خود بسيار هزينه بر هستند) ميباشد. انجام تزريقات متعدد انسولين (حداقل 4 بار در روز) يكي از روشهاي مشهور انسولين درماني در كنترل سختگيرانه ديابت مخصوصاً ديابت نوع 1 است.
16- اهميت كنترل فشار خون در افراد ديابتي چيست؟
تحقيقات جديد نشان دادهاند كه اهميت كنترل فشار خون بالا در افراد ديابتي به منظور پيشگيري از عوارض ديابت به اندازه اهميت كنترل قند خون است. به همين خاطر ديابتيها بايد فشار خون خود را به دقت كنترل كنند (فشار خون ايدهآل براي اين افراد فشار ماكزيمم كمتر از 13 و مينيمم كمتر از 18 ميليمتر جيوه است). عوامل ديگري به كنترل بهتر فشار خون كمك ميكنند عبارتند از: كاهش وزن (در صورت وجود چاقي)، كاهش مصرف نمك، ورزش مرتب، ترك سيگار و مصرف نكردن الكل
برچسب:
،
ادامه مطلب
بازدید: